Мөсәгыйт Хәбибуллин - Сайланма әсәрләр. Том 3. Шайтан каласы. Хан оныгы Хансөяр / Избранные произведения. Том 3

Бантын чөя төшеп, ханбикә Зөбәрҗәт угланы Илһам ханның күзләренә карады. Шундый иттереп текәлде ки, Илһам хан, кемнәндер ярдәм эзләгәндәй, як-ягына карап алды. Янәшәсендә анасына беркайчан да каршы әйтергә кыймаган хатыны Мәрьям басып тора иде, ары табарак каравыш кызлар, хезмәтчеләр, ишек сакчылары.

– Үз акылыңдамы син, инәй?!

– Казан каласы Назлыгөл угланы Хансөяргә булыр. Каланы атасы салды, Ходай аңа моны үзе кушкан.

– Колчура угланы Казан кадәр Казан каласының тарханы? Туар-тумас балага кала кадәр кала! Беләсеңме, инәй, нинди төбәктә утыра ул кала?! Белмисең бугай шул әле: су һәм кәрван юлларының үзәгендә. Кем белә, бәлкем, мин киләчәктә башкаламны шунда күчермәкче итәрмен!

– Күчерә итсәң итәрсең, әлегә анда Назлыгөлнең угланы утырыр.

– Булмас ул, инәй. Җитте! Атамны бармак башында биеткәнең дә җиткән. Мин анда яу чабачакмын, яу!..

Зөбәрҗәт ханбикәнең күзләре кысыла төште, иреннәре бөреште, Илһам ханның анасында мондый усал карашны беркайчан да күргәне юк иде әле.

– Имансыз! Бәдбәхет! Анаңнан каргыш аласың киләме әллә?! Дәүран кияүне атаң азат итте түгелме?!

Ханбикә Зөбәрҗәт аяк тибеп куйды, әмма Илһам ханның моңа бер дә исе китмәде, бары тик ирен чите белән елмаеп кына алды һәм янәшәсенә килеп баскан бусагабашына:

– Илче Яким Күчтемне тәхет ягына алып кер, – диде һәм бөтенләй анасы юктай кыланыш белән тәхет ягына узды. Яким карт тәхет ягына кергәндә, ул тынычланган иде инде. Анасының чәперенүенә аның әллә ни исе китмәде, әмма шактый гасабиланган, ачуланган иде. Илһам хан кәтиб Хафиз ягына күз төшереп алды.

– Чыгып торыр идең, кәтиб, – диде. Шуннан соң гына Яким Күчтемгә янәшәсеннән урын күрсәтте. Илһам хан ишек катына карап алды һәм бусагабашына да «чыгып кит» дип кул селтәде.

– Синең белән күзгә-күз сөйләшәсем килә, Якимкә агай. Миңа әлегә шул нәрсә билгеле: ике туган Константин белән Юркәй кенәзләр әле булса тәхет бүлешәләр. Гәрчә Юркәй кенәз өскә чыкса да, халкы алдында ул хәтле абруе юктыр, ишетеп торам. Ә син, Якимкә агай, Юркәй кенәз исеменнән Болгарга килдеңме?.. Хакмы?.. Хак! Шулай булгач, әйт әле, Ульдәмир халкы кемгә өмет итә, кайсы кенәзгә?

– Нәрсә бу, хан, үтенечме, боерыкмы? – диде Яким Күчтем, канәгатьсезлеген сиздермәскә тырышып.

– Үтенеч тә, боерык та дип уйла, Якимкә агай. Минем синнән серем юктыр. Үзең күреп кайттың, бездә дә шул ук хәлдер. Абам баш бирми, гаскәр тотарга хәлем чамалы. Ашлы каласына әнә кече угланы Җаббарны илтеп утырткан. Ә ул кала Иделнең уң ягында, урысларның күзенә карап тора. Кала борын-борын заманнан Болгар шәһәре буйсынуында… Мин кенәздән ярдәм сорамыйм, ярдәмгә мохтаҗ түгелмендер, миңа абамны үземә буйсындыру кирәк. Кер хәлемә, Якимкә агай, минем абам белән орышасым килми.

– Кичә генә хәбәр алдым, хан, бүгенге көндә Юрий кенәз Городец каласында утыра, Константин кенәз аны шунда куган. Минем дә хәлемә кер, хан, йомышымны Юрий кенәздән алган идем, инде Ульдәмирдә әнә ниләр булып беткән. Мөгаен, Юрий кенәздә минем кайгы калмагандыр, хан, аның үз кайгысы үзенә бик җиткән шикелле.

– Бабабыз Ибраһим хан салдырган каланы урыслар Городец дип атый башладылармы, Якимкә агай?

– Калалар гына түгел, илләр бер ханнан икенче ханга, бер кенәздән икенче кенәзгә күчә, хан. Әнә шундый заманда яшибез хәзер. Монда Юрий кенәз йомышы белән килдем, хәзер әнә Константин… Мин кенәз вә ханнар фикерен йөртүче генәдер.

– Илче фикереннән күп нәрсә тора, Якимкә агай. Әйтик, син Юркәй кенәзгә килеп төштең, ди. Ульдәмиргә түгел, Городец каласына. Кем җырын җырларга тиеш буласың инде?

– Юрий алдында – Юрий кенәзнең, Константин алдында— Константин кенәзнең, хан. Әйткәнемчә, илче бары тик кенәз йомышчысыдыр.

– Минем сиңа киңәшем шул булыр, Якимкә агай. Син башта Юркәй кенәз аягына егыл. Миңа ул кенәз якынрак. Иншалла, дружинасы үзе беләндер. Ул килсен Ашлыга. Җаббар углан кулында гаскәр юк хәлендә. Миннән ярдәм булмас. Абам сизми калыр.

Яким карт, Болгар ханнарын үтә күрәм дип мактанса да, Илһам ханның тәкъдименә шикләнеп карады, бик озак дәшми торды. Илһам хан гадәттәгечә дисбе тарта, ирен чите белән генә елмаеп, аннан җавап көтә иде. Ни әйтә ала ул аңа? Әлегә һични! Ул башта Юрий кенәз белән хәбәрләшергә тиеш. Аннары, Болгар ханы аны җәтмәгә алырга теләмиме? Һич тә булмас димә. Ләкин күңеле белән тоя иде күпне күргән илче, Болгар ханы Илһам аны алдамый.

– Мин сиңа кем кирәген беләм, Якимкә агай, – диде Илһам хан, дисбесен бер читкә куеп. – Беләм…

– Ул кеше минем кулымда булырмы соң, хан?