Мөсәгыйт Хәбибуллин - Сайланма әсәрләр. Том 3. Шайтан каласы. Хан оныгы Хансөяр / Избранные произведения. Том 3

Тышка чыгып, ишекне япкач кына, Яким Күчтем кара ташка тезләнде дә янә чукынып алды.

– Кызым да кирәкми, хан, чуен коючыларың да үзеңә булсын, Тимушка кадәр Тимушканы юк иткәч, мин ни аларга, җитмәсә, динем, илем башка. Китик моннан, хан, Алла хакы өчен!

– Тор, Якимкә агай, тор! Әйдә, китәбез!

Капка янына җиткәч тә, Илһам хан йөзбаш Чупайны дәшәргә кушты, сакчылары йөзбаш артыннан чаптылар. Илһам хан исә капка янындагы баганага сөялде дә манарага карап тора башлады.

Нинди хәл инде бу! Әзмәвердәй гәүдәле ике кеше күз алдында юкка чыксын әле…

– Инде нишлибез, хан? – диде Яким Күчтем.

– Нишлибез, китәбез, – диде Илһам хан, гасабилана төшеп. Бу карт аның ачуын китерә башлаган иде.

Ул арада йөзбаш Чупай килеп җитте.

– Мин сезне тыңлыйм, шөһрәтлем.

– Син шушы минутта йөзбаш түгел, меңбаш! Әйе, меңбаш Чупай. Мин сиңа, меңбаш Чупай… Хәер, сабыр итеп торыйк әле, Якимкә агай, шулай бит.

Илһам хан атына атланды, тезгенен тартканда янә манара ягына күз ташлады. Ул бернәрсәгә ачык төшенде: моннан китәргә кирәк. Кемдер күзәтә, алар күзәтү астында. Ул моннан киткән булыр, аннары… Юк, меңбашны үзе белән алып китәр, кирмәндә үз гаскәрен калдырыр. Берәүне дә кертмәсеннәр дә, чыгармасыннар да. Ләкин моны бүген түгел, иртәгә эшләр ул. Әллә соң бүген үкме?.. Иртәгә соң булып куюы бар.

– Меңбаш Чупай, азатларыңа атларына атланырга боер, коралланган килеш капка янына җыелсыннар.

Меңбаш Чупай, кычкыра-кычкыра, азатларын җыя башлады. Хан Яким Күчтемнең атка атланганын көтеп торды да:

– Мин гаскәремне бирегә кертеп калдырырга булдым, илче. Ә әмир Хаҗи азатларын үзем белән алып китәм.

Илче Яким барысын да аңлады, тик әмир Хаҗи азатларының ханга карусыз буйсынуларына бераз гаҗәпләнә дә иде бугай. Аңа һаман да әле кем дә булса аларның кылган хәлләрен күзәтеп торадыр кебек. Ханның бу әмере көтелмәгән афәт китереп чыгарыр дип куркуы иде. Ләкин ханның коры вә җитез әмер бирүен күреп тынычлана төште, алай да капкадан чыкканда Тимушасын эчтән генә телгә алып, чукынып куюны бик тә кирәк тапты. Аллаһы Тәгаләнең сакланганны саклармын, дигәнне истә тотып, кылычын да кул тирәсенәрәк китерде. Олы кеше буларак инде әллә ни кыра алмаса да, заманында кылыч белән ару гына селтәнә иде ул. Хәзер дә агач бүкәне кебек үз-үзен күрәләтә үтертмәячәк иде.

Капкадан чыга башлаганда, Чупай ханнан:

– Олуг хан, меңбаш Туран кая соң? – дип сорады.

– Аны шайтан алып калды, – диде Илһам хан һәм атын юырттырып алга китте.

Меңбаш Чупай: – Лә иләһә иллаллаһ, Мөхәммәд рәсүлуллаһ! – дия-дия, хан артыннан чапты.

Елга буенда калдырган азатларына җиткәч, Илһам хан атыннан төште һәм ышанычлы Актай меңбашны бер читкә чакырып алды. Ул аңа бик озак нидер аңлатты, үгетләде, боерды хәтта, соңра теге ияк кагып килешкәч кенә кире әйләнеп килделәр.

– Чупай меңбаш монда калыр, ә кирмәнне сакларга мин гаскәре белән меңбаш Актайны җибәрәм, – диде Илһам хан һәм Яким Күчтемгә: – Илче каршы түгелдер бит? – дип, киная уйнатып алды.

Меңбаш Актай гаскәренә кузгалырга дип боерды, һәм алар кирмәнгә таба киттеләр. Илһам хан җиңел сулап куйды. Кирмәнгә кереп урнашуга, меңбаш аңа чапкын җибәрәчәк, барысы да җай гына бетсә, кан коюсыз гына Шайтан каласын кулына төшерәчәк. Туран вә илченең Тимушкасын исәпләмәгәндә, Ульдәмир кенәзлегендә андыйлар табылыр. Шайтан каласы аның кулына ансат биреләчәк. Ул бүген биредән китмәс, төнлә белән кала тирәсендә йөрер, елга буена да төшәр. Югалган кешеләрне бит елга буеннан табып алалар. «Димәк, – дип уйлады Илһам хан, – елга буена каяндыр җир асты юлы төшә. Ул аны табар. Табар да Шайтан каласының серен ачар».

– Хәзер нә кылырга исәбегез инде, олуг хан? – диде меңбаш Чупай.

– Менә шунда кунарбыз, меңбаш. Син минем меңбашым, кул астында йөздән артык азат, ханыңны сакларсың. Башкалага кайткач, сиңа тагын азатлар беркетермен.

– Баш өсте!

– Бар, җансакчыларым белән таныш, – диде Илһам хан, ә үзе елга ярына утырып уйга калган урыс илчесе янына килде, аның кебек үк аякларын сузып, яшел чирәмгә утырды.

– Нәрсә уйга калдың, Якимкә агай?

– Уйланмаслыкмы, хан? Мондый әкәмәтне күргәнем юк иде әле. Манарага дүртәү кердек, икебез чыктык, икебез анда калды. Исәннәрме ул бахырлар, юкмы? Исән булмаган хәлдә, нинди хикмәтле манара ул?! Билләһи дип әйтәм, үзем кереп карамасам, үз күзем белән күрмәсәм, кем сөйләсә дә ышанмас идем. Минем көпә-көндез шайтан алган кешене күргәнем дә, ишеткәнем дә юк иде. Китик моннан тизрәк, хан!