Мөсәгыйт Хәбибуллин - Сайланма әсәрләр. Том 6. Чоңгыллар. Сулар үргә акса да… / Избранные произведения. Том 6

«Нигә, ни өчен мин аңа шулай дим? Нигә ялынмыйм, ялвармыйм?» – Әдилә шулай уйлады, ләкин бу уйлары аның төш кебек кенә иде. Ул әкрен генә күтәрелде дә, исерек кеше сыман аякларында ныклык тоймыйча, ишеккә таба китте.

…Җәвит белән алар әнә шулай аерылыштылар. Икенче көнне Җәвит килде дә бар булган әйберләрен алып китеп барды. Кая китте, кем янына – Әдилә кызыксынмады. Ул үзен язгы ташкынга эләккән йомычкадай хис итте. Җүләр кеше кебек Идел буйларында йөрде, яр читенә басып, әллә ниләр уйлап бетерде. Төннәрен балконга чыгып басар иде дә күз алдына шуннан сикерүләрен китерер иде.

Аерылышуларына бер ай дигәндә командировкага киткән әтисе кайтты. Диванда бәйләү бәйләп утырган Әдилә янына килде, башыннан кочып, чәчләреннән сыйпап-сыйпап алды. Ул Җәвитнең китүе турында ишеткән иде инде, әбисе язган иде.

– Борчылма, кызым. Ана кешедән бала артмый ул, бергәләп үстерербез… – диде.

Әдилә үксеп-үртәлеп елап җибәрде. Менә кем җитмәгән икән аңа, менә кемнең йомшак сүзләренә зар-интизар булып яшәгән икән ул!

– Елама, сабыр ит. Институтыңа барырга теләмисең икән, академик ял ал. Соңыннан җайланыр. Читтән торып укырсыңмы, башка институтка күчәрсеңме, күз күрер. Тынычлан. Кем белә, бәлкем әле, акылына утырып әйләнеп тә кайтыр…

Юрган астында уйланып ята торгач, Әдилә йокыга талды. Йокысында да аның уйлары дәвам итте. Әле ул болында яланаяк көе йөгерде, әле Җәвит белән су коенды. Менә, имеш, ул текә ярга йөгерә. Ләкин нигәдер туктый алмый. Гүя кемдер аны куа. Артына борылып караса – председатель Талип икән! Менә яр чите, менә ул хәзер аска, түбәнгә мәтәләчәк. Әйе, әйе, ул оча ала бит әле. Инде суга сикерәм, инде түбән тәгәрим дигәндә, – кинәт аңа канатлар үсте, һәм ул очып китте. Их, рәхәт тә икән очулары! Аста ямь-яшел болын, урман-кырлар, бормаланып аккан Ык елгасы…

Талип иртә уянды. Кичә кичтән сызлаштырып торган тешенең авыртуы басылган, борчымый иде. Ул, гадәттә, уяну белән, урыныннан кузгала иде, бүген исә Кафиянең кем беләндер төшендә сөйләшеп ятуын, дугаланып килгән иреннәрен кыймылдатып, ниндидер сүзләр әйтергә тырышуын күреп, үзалдына уйланып ятты. Шунда ул, үз-үзен яман бер фикердә тоткандай көрсенеп, Миңниса белән бәйләнеп китүенә эчтән генә үкенү кебек бер хис тойды. Күпме уйласа да, Миңниса белән икесе арасындагы бәйләнешкә нинди дә булса нәтиҗә ясый алмады.

Аннары фикер җебе комплекска килеп ялганды. Шуны салып эшләтеп җибәрсә, үлсә дә үкенмәс иде. Комплексны салу чорында Талип шактый кыен хәлләргә калгалады. Изге алдау дигән булып, авылдагы хуҗалык сыерларын бер атна буена кырдан кайтармыйча, шунда саудырып, сөтне колхоз исәбенә озаткан иде, алай да Карамалыда «дуслары» бар икән әле, Хөснетдиновка җиткереп тә өлгергәннәр. Талип яткан урынында ярсу аттай башын чайкап куйды.

Кояш чыкты, тәрәзәнең югары өлгесеннән нур бөркеп керде һәм Кафиянең маңгаена кунды. Кафия, чебен кугандай, кулы белән маңгаена кагылып алды.

Талип, хатынын уятмаска тырышып, ипләп кенә торды да аяк очларына баса-баса чыгып китте, салкын су белән юынып керде. Алгы өйдә Миңлекамал карчык чәй эчеп утыра иде, Талипның юынып керүен күргәч, ул аңа да бер чокыр китереп куйды. Талип түр стенадагы барометрга чирткәләп карады, әмма прибор аны куандырмады, ук «коры як» ка таба калтырап китте. Айлык прогнозда явым-төшем күрсәтмәгәннәр, бу атна-ун көн эчендә яумаса, игеннәр күзгә күренеп көя башлаячак; иген белән бергә Талипның да җаны көяр, чөнки быелгы уңыш аның өчен аерата кыйммәт иде. Авыл хуҗалыгының экономикасын билгеләүче чара – иген игү бит. Терлекчелек исә – бер продукцияне икенче төргә әверелдерүче чара гына. Икмәк булдымы, терлеге дә көр була, саны да арта – бөтен нәрсә була.

Уйлана-уйлана, чәй эчте. Янә агрономны исенә төшерде. Әлегә егет басыла төште, ару гына эшләп ята, ләкин Талип барыбер аңардан канәгать түгел әле. Өлгерә алмый дияр идең, элек тә шул бер агрономда иде инде кыр эшләре. Нишләргә? Әллә ярдәмче бирергәме үзенә?.. Юк, ярдәмче биреп кенә котылып булмастыр бу болгавырлыктан. Җиде җитәкче иген игү өчен җавап бирә кебек, сорый башласаң, җидесенең берсеннән рәтле җавап юк. Ары болай эшләп булмый. Ниһаять, безгә дә ике-өч ел буена әзерләнеп, тикшереп, экономик яктан яхшы дип табылган цехлар системасына күчәргә вакыттыр. Талип аңлый: аның бу тәкъдимен барысы да хупламаслар, ләкин бит аның кулында ул ысулны исбат итә алырлык хуҗалык бар. Сына, кат-кат тикшер, аннары инде күтәреп чык. Әйтергә генә ансат. Райидарә моңа барырмы, Хөснетдинов хуплармы? Ә бит болай начар уйланмады. Миңнисаның да ярдәме тиде, исәп-хисапларны шундый иттереп төзеп бирде – Талип аның колхоз экономикасын белүенә шаккатты. Әйе, Миңниса аны ярты сүздән үк аңлады…