Мөсәгыйт Хәбибуллин - Сайланма әсәрләр. Том 6. Чоңгыллар. Сулар үргә акса да… / Избранные произведения. Том 6

– Кем тыңласын ул терсәк буе кызны. Булды, нигә булмасын, йөргән булды шунда чәрелдәп. Кәрам хак әйтә, узыныбрак китте егетләр. Мәгъсүм турында әйтәм. Салгалый бит егет, туганнар, кулдан ычкынып куюы бар, менә җыелышка да килмәгән. Инсафетдин нишләде әнә. Әдикалуннарга чаклы эчә башлады, Ходайның хикмәте. Берәр чара күрелсен иде андыйларга. Шул ук комиссия председателе Лотфулла авызыннан да шайтан суының исе киткәне юк. Менә биредә иптәш Харисов күренми, аңа да әйтермен дигән идем, тыегыз бераз, көмешкә кудыра халык, көмешкә эчә башлады…

– Тукта әле, тукта, Гарәфи абзый, Мәгъсүм эчә икән, нигә безгә шул вакытта ук әйтмәдегез? Тимерне кызуында сугуы әйбәт, – дигән булды Талип, ә үзе утырган урынында борсалана башлады, күрәсең, председатель бу хәлдән хәбәрдар иде.

– Икенче көнне үк килеп әйттем үзегезгә, Талип абый, Мәгъсүм салган баштан эшкә килә дип, кул гына селтәдегез, тыңламадыгыз, – дип, янә чәчрәп чыкты Кәрам.

Талип андый хәлләрне онытамы соң! Бүгенгедәй хәтерендә. Кәрам шул турыда әйтү белән чакырып сөйләшмәсә дә, бер очраткач, каты әйтте егеткә. Шуннан соң Мәгъсүм турында начар сүз ишетмәгән иде әле, ә ул, эт ялаган нәмәстә, һаман салгалый икән. Алай бик кеше күзенә салган баштан күренми дә… тик бер яман исемең халыкка чыктымы, тиз генә төшми дә төшми инде ул! Лотфулла абзыйны да әйтер идем, олы башы белән хәмер эчеп йөр инде, җитмәсә, уттай чәчү өстендә. Әбит Талип аңа: «Лотфулла абзый, чәчү вакытында бер аягың фермада, бер аягың басуда булсын, чәчүгә тулысы белән син җавап бирәсең!» – дигән иде. Әллә соң Лотфулланы бу эшкә кушып ялгыш эшләдеме? Алай дисәң, Әдһәм Харисов белән «ул» дигән нәтиҗәгә килгәннәр иде. Шулай ук ялгыштылар булып чыгамы икәнни?! Былтыр – былтыр инде, быел да шул Лотфулла сыйфат комиссиясе председателе бит, дип пошынып алды Талип. Һәм нигәдер Мидхәт ягына күз атып алды. Юк, агроном йөзендә һичнинди үзгәреш күрмәде ул, гүя егеткә бу мәсьәлә кагылмый иде дә. Ләкин Талип белә: механизаторлар арасында агрономга ышана башлаучылар бар. Әйтик, шул ук Кәрам, комсомол башлыгы Равил.

Талип торып басты, ике кулы белән өстәлгә таянды.

– Быел андый чатаклыклар булмас, – Талип инженер Мансурга карады. – Монда булмаган механизаторларны кисәтеп куй, Мансур. Әгәр дә мәгәр чәчүчеме ул, тракторчымы, эшкә салмыш баштан килә икән, һичнигә карамыйча, кайтарып җибәр. Үзем сөйләшәчәкмен андыйлар белән.

Председатель, алдындагы кәгазьләрне актаргалап, нидер эзләгәндәй итте. Аннары, нидер исенә төшеп, агроном ягына карады.

– Әйдә, дәвам ит, Мидхәт.

– Димәк, шулай да төркемләп чәчүгә кайтып калабыз. Кәрам дөрес әйтә, һәр звенога участок бүленеп бирелсә, чәчүчеләр җаваплылык тоя төшәрләр иде…

– Моңа безнең механизаторларыбыз әзер түгел, – диде Талип, бу турыдагы сүзгә нокта куйгандай, һәм механизаторларга күз йөртеп чыкты: – Әдһәм абый кайда соң?

– Чирли ул, сырхаулап ята.

– Бу ниткән көн булды соң әле, барысы да чирләгән! – Талип, башын чөя төшеп, диванда утырган Кәримуллага карады. – Минемчә, иптәшләр, звенолар оештырырга быел соңга калдык. Экономик, мораль яктан да әзер түгел кебек әле без моңа. Шулаймы, юкмы?

– Шулай, – диештеләр механизаторлар.

Механизаторлардан шундый аваз ишетүгә, Талип тураебрак, урындыгына аркасын терәбрәк утырды.

– Минемчә дә, соңга калдык, – диде комсомол секретаре Равил Кадыйров.

– Менә комсомол да хупламый сезнең тәкъдимне, иптәш Бәдретдинов. Чынын, тик чынын гына әйткәндә, безнең максатыбыз звенолар булмаска тиеш. Колачлырак уйларга, колачлырак эшләргә керешергә безгә дә вакыттыр, ниһаять, иптәшләр. Икмәк игүне, промышленностька нигезләп, тамырдан үзгәртергә вакыт түгелме икән инде безгә, дип уйлыйм мин. Звеноларга ябышып яту ул авыл хуҗалыгы белән идарә итүне ваклауга китерер иде. Звено ул – кул көче, ә безнең максат— мөмкин булган барлык процессларны механикалаштыру. Звеноларга түгел, ә цехларга бүләргә кирәк кебек миңа. Әйтик, кырчылык цехы, терлекчелек… Ә син, Мидхәт, теге мең каенны кайчан утыртырга исәплисең? – дип, кинәт башка мәсьәләгә күчте председатель. – Бездә егетләр ике сөйләмиләр иде болай. Үсентеләрне үзем табам. Ә менә утырту ягын син кара. Биргән вәгъдәне үтәргә кирәктер. Егетләрчә. Ә? Кичәгенәк Казаннан килгән якташыбыз Гариф Әюпович белән сөйләшеп тордым. Безнең кырларга шактый үзгәрешләр кертмәкче ул. Дәлилләре нигезле, ышандыра. Хәтта кайбер урман полосаларын күчерергә куша, яңаларны утыртырга дип басуларны яңача бүлеп ята. Кыскасы, шактый мәшәкать ясаган ул безгә. Ләкин аның тәкъдимнәре авыл хуҗалыгын индустрияләштерүгә кайтып кала. Кешегә эшне ышанып тапшырырга кирәк, шул ук вакытта аны тикшерә торырга кирәктер, минемчә…