Надзея Статкевіч - Папялішча

Хлопец нічога не заўважыў і панёс рыбу ў склеп, каб пастаяла ў холадзе і не сапсавалася за дзень, пакуль збярэцца пачысціць. Жанчына адламала некалькі сцяблін крапівы каля паркана і падышла да сына. Васілька ўжо паставіў сак у хлеў і зачарпнуў коўш вады з цэбра на заваліне. Шухрай павярнуўся, каб нешта сказаць, толькі замест гэтага разявіў рот і выпусціў яго з рук.

— А ну падымі! — загадала Адарка.

Васілька павольна пачаў нахіляцца да зямлі, але не адрываў вачэй ад крапівы. Ён намацаў рукой коўш і паклаў на заваліну.

— Мама, во рыбы налавіў, — прамармытаў ён. — Ды ракаў трохі.

Жанчына пагразіла яму крапівай.

— На рыбу ты са Жданцом увечары пайшоў, а вось што днём рабілі?

Хлопец не адказаў і схіліў галаву.

— Ну, чаго маўчыш?

Васілька заўважыў, што праз пералаз сярод бярвенняў за ім назірае Жданец. Гэта ён учора падбухторыў залезці ў гарох да пана, які жыў у Куліках. Адарка ж убачыла, што сын не збіраецца адказваць, і загаварыла сама.

— Сёння праязджаў чалавек і распавёў, што два хлопчыкі залезлі ў яго агарод.

Васілька зразумеў, што адпірацца няма чаго. Ён памкнуўся назад, абапёрся аб

паркан спінай і пачаў апраўдвацца.

— Мы толькі ў далоні нарвалі.

— Ат, чэрці лазатыя! Ды чаго вы туды наогул пацёгліся? Ці не казала надоечы табе, каб не хадзілі ў Кулікі?

Васілька гучна шмыгнуў носам і выцер рукавом кашулі слёзы. Адарка яшчэ больш раззлавалася, плюнула і сцебанула яго па нагах.

— Палезеш, я цябе навылет бачу. Зноў гэты гад печаны, Жданец твой, падбухторыць, а ты лупня заробіш!

— Мамка! — узмаліўся Васілька.

— Добра, — уздыхнула маці, — ідзі ў хату і паеш. Увечары зноў на рыбу пойдзеш?

Хлопец матнуў галавой. Ён адразу і не паверыў, што так лёгка ўсё абышлося і пакасіўся ў бок пералазу. Жанчына таксама заўважыла Жданца і прыгразіла:

— А ты што смяешся? Бягом дахаты, а то пакажу, дзе горкі перац расце! Няма на цябе добрага дубца!

За плеценню адразу пачуўся вэрхал, і Жданец кулём выляцеў адтуль.

Ужо ўвечары, сядзячы ў чоўне, яны абмяркоўвалі сваю вылазку і дубец Васількавай маці.

— Што, ногі не шчыпле? — пацікавіўся Жданец.

— А чаго ім? Звыклыя. Я вось заўчора на арэшыну лазіў, дык зваліўся ў маліннік, падзёр лыткі, а на наступны дзень хадзіў, быццам нічога і не было.

Ціха было навокал, лодка павольна плыла па вадзе.

— Каб яго чорт! — не вытрымаў Васілька. — Навошта ж гэты пан скардзіцца ездзіў?

— Скнара. Але добра яшчэ, што не пайшоў судзіцца ці не пабіў.

— Дык жа не такі багаты, каб за жменю гароху спрачацца. Такі пан, што ў саломе спіць, а зубамі блох б’е.

Васілька цяжка ўздыхнуў:

— Каб не тупік, то не дагнаў бы нас.

Тут каля лодкі гучна плюхнула хвастом рыбіна.

— От, гэрва, каб яе! Смяецца ж з нас!

Жданец схапіў падсачак і нахіліў да плыні.

— Пакладзі: сплыла даўно. Тое вадзянік здзекуецца.

— Юрась з Хомкам яго ўчора бачылі ў затонні, калі ўвечары купаліся.

— Маняць.

— А мо і не. Казалі, што скура блішчыць, пуза, як бочка, ногі качыныя, а барада доўгая-доўгая.

— Дурні. У наступны раз сустрэнеш — па вуху дай кожнаму. Не бачылі яны нікога.

— Што, можа, не падобны?

— Падобны, але жывымі не вярнуліся б: пасля захаду сонца вада адпачывае, таму нельга купацца, бо вадзянік гэтага не любіць.

— А можа, у яго і так тапельцаў хапала?

— Хапала ці не, але ўсё роўна не адпусціў бы. Ды і жыве ён пад млынам твайго бацькі, а не ў затонні.

— Ага, мне татка таксама казаў, — згадзіўся хлопец. — Сам бачыў, як ён перад Вадохрышчам на двары калёсы пераварочваў, абы вадзянік не ўзяў. Яму той патрэбны, каб дзетак сваіх звезці, пакуль крыж святы ў ваду не апусцілі, а то памруць.

— Можа твой бацька сябруе з ім? Стары Цімох бажыўся, што бачыў, як ён у час першых замаразкаў апускаў пад кола млына кавалак сала.

— Дык жа патрэбна, — пачаў апраўдвацца Жданец, — каб калёсы не рыпелі. А не дасі сала — усе замазкі з бурсаў і восяў павылізвае! Твой жа дзед — бортнік, дык таксама мог вадзяніку душу прадаць. Так пра ўсіх бортнікаў і млынароў гавораць.

— Адкуль мне ведаць, — Васілька паціснуў плячамі. — Добра, не сярдуй.

Жданец адвярнуўся і сядзеў мочкі, а Васільку карцела спытаць.

— Слухай, праўда тое, што твой бацька аднойчы на Купалу спёк хлеб, асвяціў у царкве і з’еў, а цяпер ніколі праз гэта не патоне?

— Не ведаю. Я аднойчы таксама спытаў у яго.

— Ну?

— Па шыі атрымаў.

— І нічога не расказваў?

— Трохі. Распавёў, што на Купалу ўсе вадзянікі каля млына збіраюцца, дурэюць, колы круцяць. Можа, пайсці калі паглядзець на іх?