Сергей Пясецкий - Ніхто дабром не дасць збаўлення...

— Пад вашае паручыцельства.

— Без!.. Яму не выстаўленыя ніякія абвінавачанні… Арыштавалі, бо ў кватэры, якую ён здаваў, схапілі нейкага тыпа!

Кіраўнік патэлефанаваў. У кабінет увайшоў высокі шчуплы службовец. Начальнік звярнуўся да яго:

— Я папрашу зараз жа даць мне ўсё, што вы маеце па справе Нацэвіча. Канвой адпусціць!..

Чыноўнік паспяшаўся выйсці. Начальнік звярнуўся да Лобавай.

— Гэта зойме толькі пару хвілін.

— Добра.

Лобава выняла з кішэні скураной курткі партсігар і запаліла цыгарэту. Яны маўчалі. Кіраўнік хацеў перарваць няёмкую сітуацыю, але баяўся азвацца, каб не ўвесці нечым Лобаву ў гнеў. З нецярплівасцю чакаў з’яўлення чыноўніка. Той неўзабаве вярнуўся. Прынёс пратакол вобшуку, які перадалі з першага камісарыята, і Ясевы рэчы, якія ў яго забралі падчас асабістага дагляду. Кіраўнік таропка прагледзеў паперы, занатаваў нешта ўнізе пратакола і падпісаў. Падаў дакументы службоўцу і сказаў:

— Папрашу пільна выпісаць карту вызвалення з-пад арышту на імя Яся Нацэвіча, а потым аформіце ануляванне справы. Нацэвіча выпусціць неадкладна!

Чыноўнік выйшаў. Кіраўнік указаў рукою на дробязі, якія ляжалі на стале.

— Гэта можна забраць і перадаць Нацэвічу. Ён вольны.

— Больш не будзе ніякіх фармальнасцяў?

— Не будзе. Карту вызвалення ён атрымае перадусім для ўласнага спакою. Гэта справа некалькіх хвілін.

— Добра.

Лобава ўстала і скіравалася да дзвярэй, 3 чырвоным шалем на галаве яна ішла нібы са штандарам. Кіраўнік сказаў на развітанне:

— Да пабачэння, таварыш!

Але Лобава, не сказаўшы ні слова, энергічна папхнула дзверы і выйшла з кабінета. Праз момант да начальніка нехта пастукаў. Зноў увайшоў службовец.

— А што рабіць з дзяўчынай, якую таксама арыштавалі пасля ператрусу ў кватэры Нацэвіча?

— Падстава арышту?

— Жыла разам з Нацэвічам.

— Яны мяне ў дамавіну ўгоняць… Натвораць такога глупства, што аж шапка на галаве расце, а мне іхнюю кашу расхлёбваць! Што гэта за падстава? Таксама адпусціць!

Гэтак Лобава за адзін раз вызваліла не толькі Яся, але яшчэ і Настку. Калі службовец выйшаў з кабінета, кіраўнік са злосцю кінуў асадку не пісьменны стол.

— І як у Расіі можа быць парадак, калі такія блядзі камандуюць!

Плюнуў.

Праз некалькі дзён пасля свайго вызвалення Ясь зусім неспадзеўкі пабачыў свайго даўнейшага настаўніка і сябра Віктара Уменскага, які крочыў другім бокам вуліцы. Хлопец борзда перабег праз маставую і стаў перад ім, радасна ўсміхаючыся. Былы манцёр, а цяпер кіраўнік гарадской электрастанцыі, таксама адказаў усмешкай, якая распраменіла ягоны хмуры твар.

— Што за сюрпрыз! Я ўжо і забыў, калі мы апошні раз бачыліся!

— Ой, даўно, — прызнаў Ясь. — Багата часу не маю, але хацеў бы перакінуцца парай словаў…

— Добра. Хадзі да мяне.

Ён завёў Яся на дзядзінец электрастанцыі, а адтуль да сябе на кватэру. Электрык займаў чатыры пакоі і кухню, але жыў толькі ў адным пакоі. На сцяне — як і некалі — віселі гітара і мандаліна. Збоку было месца для майстравання і стаяў такарны станок. Былы манцёр па-ранейшаму выглядаў марудным і панурым. Гаварыў павольна, з роздумам, нібы сілай выдушваў з сябе словы, якія захраслі недзе ў горле. Толькі адна змена была для Яся бясспрэчнай. Ён не пачуў ніводнай поўнай дэмагогіі фразы, ніводнай пахвалы бальшавізму. Наадварот.

Ясь слухаў, круглымі вачыма паглядаючы на шэры, нібы алавяны, твар манцёра. У глыбіні вачэй электрыка ўспыхвалі іскры нянавісці. Ягоны голас быў нізкі, хрыпаты.

— Паплылі, псяюжнікі, па моры крыві… І захлынуцца ёю… Але трэба паспрыяць, каб хутчэй.

І Ясь, заўсёды далёкі ад палітыкі, адчуваў, што нянавісць, якая прасякнула ўсяго манцёра, перадаецца і яму, авалодвае ім самім. Але не як праява пратэсту, а як рухавік да дзейнасці. Ён сам пачаў пералічваць гвалты, злачынствы, рабункі цяперашніх гарадскіх уладаў. Расказаў пра сваё жыццё цягам апошніх месяцаў і пра арышт. Дадаў, што абавязаны жыццём выключна адной жанчыне на важнай пасадзе.

Уменскі слухаў уважліва, насупіўшыся. На шчоках у яго хадзілі жаўлакі. Калі Ясь скончыў свой аповед, Віктар заўважыў:

— У горадзе, братка, доўга не ператрываеш. Можа, хочаш пайсці ў лясы? Я магу цябе скіраваць, там будзеш патрэбны. І свабодны. Мне трэба быць тут! Тут я, пэўна, і з зямелькай пабяруся. Нікому я не патрэбны. А ты малады. Джгай у лес! Калі захочаш — толькі скажы…

Ясь развітаўся з ім, бо спяшаўся да Лобавай. Манцёр сказаў яму ўжо на парозе: