Ирина Даневская - Багуслаў Радзівіл

Варфаламееўская ноч (фр. Massacre de la Saint-Barthelemy ) — масавая каталіцкая разня пратэстантаў-гугенотаў, якая адбылася ў Парыжы ў ноч на 24 жніўня 1572 года (дзень св. Варфаламея) і пракацілася па французскіх гарадах. Па розных ацэнках гісторыкаў, тады загінула да 30 тысяч чалавек.

Галоўная рэзідэнцыя французскіх каралёў.

Літаральна «палац кардынала» — галоўная рэзідэнцыя кардынала Рышэлье; пасля смерці міністра перайшла ў спадчыну да каралеўскай сям’і і атрымала назву Пале-Раяль («каралеўскі палац»).

«Бургундскі гатэль» ( Hotel de Bourgogne , з фр. Hotel — рэзідэнцыя) — парыжскі драматычны тэатр, створаны ў 1548 годзе. Назву атрымаў у спадчыну ад былой рэзідэнцыі герцагаў Бургундскіх, памяшканне якой займаў.

Вядомыя куртызанкі.

Карл ІХ (1550–1574) — французскі кароль з дынастыі Валуа; яго праўленне «адзначылася» шматлікімі рэлігійнымі войнамі і «Варфаламееўскай ноччу» — сумна вядомай разнёй гугенотаў.

Катрын дэ Вівон, маркіза дэ Рамбуе (1588–1665) — уладальніца вядомага парыжскага літаратурнага салона эпохі Людовіка XIV. «Артэніс» ( Arthenice ) — анаграма яе імя.

Да маркізы Рамбуе пакоі звычайна дэкаравалі ў чырвона-карычневых колерах.

Венсан Вуацюр (1597–1648) — французскі паэт XVII стагоддзя, вядомы прадстаўнік літаратуры барока.

Месца зняволення Яна Казіміра.

Франсуа дэ Басамп’ер, маркіз д’Аруе (1579–1646) — маршал Францыі, адзін з самых вядомых французскіх прыдворных XVII стагоддзя. У час, пра які вядзецца ў кнізе, ужо чатыры гады сядзеў у Бастыліі.

Жэдэон Талеман дэ Рэо (1619–1692) — гугенот, французскі літаратар з акружэння мадам дэ Рамбуе. Яго кніга «Арыгінальныя гісторыі» (упершыню апублікавана ў 1834–1835 гадах) з’яўляецца адной з самых папулярных кніг пра французскае свецкае жыццё XVI–XVII стагоддзяў.

Мярзотнік! Я табе вушы адрэжу! ( фр .)

О, божа! Пашкадуйце, месье, злітуйцеся! ( фр .)

Пачакайце, пачакайце! Падумайце, што вы збіраецеся рабіць, панове! Гэта герцаг Арлеанскі! ( фр .)

Парыжская турма.

Кумская сівіла — у грэчаскай міфалогіі легендарная варажбітка, што жыла ў мястэчку Кумы паблізу Неапаля ў 500-х гадах да н. э.

Гаворка ідзе пра вядомую аблогу Ла-Рашэлі ў 1627–1628 гадах.

«На нарадзе мае сілу язык, а ў бітве — правая рука». ( лац .)

Дзюнкерк — порт на беразе Ла-Манша, у XVII стагоддзі быў прадметам спрэчкі паміж французамі, англічанамі, іспанцамі і галандцамі, якія імкнуліся ім завалодаць. У часы, апісаныя ў рамане, належаў Іспаніі, якая ператварыла горад у ваенную базу ў вайне супраць Аб’яднаных Правінцый. Тут базаваўся шматлікі пірацкі флот, які меў задачу нападаць на судны варожых Іспаніі краін. Яго падтрымліваў прызначаны ў Мадрыдзе губернатар.

3 лац. albus — «белы».

Мары Эмэ дэ Роган-Манбазон, герцагіня дэ Шэўрэз (1600–1679) — прадстаўніца французскай арыстакратыі, адна з вядучых фігур у віры палітычных інтрыг Францыі першай паловы XVII стагоддзя.

Карл IV (1604–1675) — герцаг Латарынгіі з 1625 года (фактычна — ў 1624–1634, 1641 і 1659–1670 гадах). Яго інтрыгі супраць Францыі і кардынала Рышэлье прывялі да акупацыі Латарынгіі французскімі войскамі і, урэшце, да яе далучэння да французскай кароны ў 1662 годзе.

Уолтар Мантэгю (1603–1677) — англійскі дыпламат.

Томас Вентворт, першы граф Страфард (1593–1641) — англійскі дзяржаўны дзеяч, адзін з бліжэйшых дарадцаў караля Карла І.

«Мемуары» прынца Тарэнта леглі ў аснову некалькіх раздзелаў гэтай кнігі.

Злучаныя Правінцыі атрымалі адзінага кіраўніка (генеральнага штатгальтара) толькі ў 1747 годзе. У часы, апісаныя ў рамане, штатгальтарамі былі: Фрыдрых-Генрых Аранскі (1584–1647), кіраўнік правінцый Галандыі, Зеландыі, Утрэхта, Гелдэрленда і Аверэйсела, і Генрых Казімір Насаў-Дзіц (1612–1640) — штатгальтар Фрысландыі і Гронінгена.

Рэнэ Дэкарт (1596–1650) — французскі філосаф, фізік, фізіёлаг, матэматык, заснавальнік аналітычнай геаметрыі. Падтрымліваў шматгадовую перапіску з Лізаветай Багемскай, якая цікавілася яго філасофскімі працамі. Некаторыя даследчыкі прыпісваюць гэтай пары рамантычныя адносіны.