Алесь Пашкевич - Рух

«Дарагі Мікалай Іванавіч!

Маю гонар прапанаваць Вам неадкладна з’явіцца ў Генштаб для асобнай размовы. У дзяжурнага афіцэра даведаецеся нумар майго кабінета.

Кап. 1 р. М. Дунін-Бартоўскі».

Апахмялёны з самае раніцы, Баранаў з’явіцца ў той жа дзень у Пецярбург не мог. Магутныя дзверы будынка Марскога генштаба адчыніў толькі назаўтра і выглядаў свежым і ўзбуджаным.

— Прыёмная яго высакароддзя начальніка марской контрвыведкі на чацвёртым паверсе, — прабасіў дзяжурны афіцэр, а Баранаў скамянеў і не мог скрануцца: яму здалося, што здарылася памылка. — Калі ласка, праходзьце, пра вас дакладвалі, — зноў бас афіцэра.

Так, прызначаны на новую пасаду аднакашнік не забыў пра таварыша…

— На наш аддзел ускладзена задача па ахове сакрэтаў пабудовы ваенных суднаў, падводных лодак, распрацоўкі артылерыйскага ўзбраення і падобнае. Штат пакуль невялікі, але я запомніў нашу колішнюю размову на прыёме і хачу прапанаваць перавесціся да нас. Сам разумееш, тут патрэбныя надзейныя людзі. Калі згодзен, прыкамандзіруем цябе на Балтыйскі завод начальнікам сакрэтнай службы…

Яшчэ на мяжы стагоддзяў камандаванне флоту і вышэйшае кіраўніцтва Расіі ўпэўніліся ў важнасці падводных лодак. Было прынята рашэнне праектаваць іх уласнымі сіламі. Першай на верфі з’явілася «Мінога», на якой у лютым 1906-га пачалі замену бензінавага рухавіка на дызельны. Фірме «Людвіг Нобель» у Пецярбурзе былі замоўлены два трохцыліндравыя рухавікі Дызеля марскога тыпу магутнасцю па 120 конскіх сіл кожны.

Пасля знаёмства з начальнікам завода Баранаў зачыніўся ў асобным пакоі і пачаў вывучаць сістэму дакументацыі — і да ночы паспеў скапіраваць сакрэтныя чарцяжы падлодкі ды перапісаць асноўную частку суднабудаўнічай праграмы Расійскага флоту. Ён выдатна разумеў, што, каб адвесці ад сябе віну, інфармацыя мусіць неадкладна сплысці, — маўляў, была выкрадзена яшчэ да яго прызначэння. І праз тры дні ўсё Марское міністэрства ўжо нагадвала растрывожаны вулей: нямецкая газета «Maschinenbau» апублікавала тэзісы Праекта расійскай ваеннай марской праграмы, які пакуль не быў разгледжаны нават на паседжанні Дзяржаўнай думы (марскі міністр лічыў яго настолькі сакрэтным, што не раздаў нават думцам). Начальніку ж завода той Праект быў прадстаўлены дзеля належнага афармлення хадайніцтва аб выдачы нарада на пабудову першай падводнай лодкі…

Начальнік быў звольнены, а пры новым выйшаў найвышэйшы ўказ аб закладцы ў доку другой падлодкі «Акула» з удвая магутнейшымі рухавікамі Дызеля. Іх выпускаў машынабудаўнічы канцэрн «Аўгсбург-Нюрэнберг», але пасля скандалу з рассакрэчваннем папярэдняй дакументацыі давер да нямецкіх партнёраў паменшыўся. У той жа час «Людвіг Нобель» прапанаваў выраб падобных рухавікоў па больш нізкім кошце — і замову перадалі пецярбургскаму заводу.

…Галава раскалвалася, і, здавалася, нехта спрабаваў у яе закруціць вялікія балты, не баючыся сарваць разьбу. Скрозь боль Дызель даіграў 5-ю санату Бетховена і падняўся ў кабінет. Адкрыў акно, зваліўся ў фатэль і марудна выкурыў цыгару. Затым — падцягнутым і бадзёрым — з’явіўся за вячэрнім сталом.

— Зрабілі ўрокі? — загадкава агледзеў дзяцей і насунуў пенснэ.

— Так, — запэўніў Рудольф-малодшы, а дачка шчыра заківала галавой, дажоўваючы пірог.

— А дарэмна паспяшалі… Заўтра прагуляеце школу. Мы паедзем у госці.

— Да каго? — ажывіліся адначасна дзеці і жонка.

— Да яго вялікасці кайзера, — агаломшыў Дызель.

З’явілася пакаёўка і здзівілася маўклівай паўзе.

Нерашуча спытала:

— Дазволіце, гер Рудольф, падаваць вам?

— Не, дзякуй, мне толькі гарбаты…

Назаўтра яны праехалі на аўто паўз Брандэнбургскую браму, мінулі зялёную Unter den Linden і пасля Палацавай плошчы, перад самай Шпрэе, павярнулі направа, у цэнтральны ўезд Берлінскага гарадскога палаца, галоўнай рэзідэнцыі нямецкіх імператараў. Пакуль дзеці разглядвалі фантан Нептуна, два вартавыя з паласатых будак праверылі дакументы і, казырнуўшы, узнялі шлагбаум.

Праз доўгія калідоры іх правялі ў вітальню і прапанавалі прысесці. Роўна а дванаццатай расчыніліся дзверы і ўвайшоў кайзер. Спачатку ён павітаўся з Дызелем, затым — з яго жонкай і дзецьмі.

— Пачнём з урачыстага, — імператар усміхнуўся і ўручыў госцю Ганаровы дыплом вынаходніка. — Мы вельмі ўражаныя вашымі, гер інжынер, поспехамі і спадзяёмся, што ваш талент будзе працаваць і на росквіт нашай імперыі. Я хачу пазнаёміць вас з шэфам ваеннага кабінета генералам Хюльзэнам, — кіўнуў генералу і сказаў ужо абодвум: — Думаю, у вас павінны з’явіцца агульныя тэмы. А цяпер, калі ласка, у сталовую.