Робэрт Стывенсан - Чорная страла

— Патрабую шчыра, мілорд, — сказаў Дзік, — адкрыта і каб усе чулі. Чалавек, якога я ненавіджу, уцёк і павёз з сабой дзяўчыну, якую я кахаю і паважаю. Дайце мне пяцьдзесят воінаў, каб я мог дагнаць іх, і ваша светласць будзе цалкам вызвалена ад усялякіх абавязацельстваў у адносінах да мяне.

— Як завуць гэтага чалавека? — спытаў герцаг.

— Сэр Дэніэл Брэклі, — адказаў Рычард.

— Лавіце гэтага перабежчыка! — ускрыкнуў Гластэр. — Гэта не ўзнагарода, сэр Рычард. Вы аказваеце мне новую паслугу. Калі вы прынесяце мне яго галаву, мой доўг вам толькі павялічыцца… Кэтсбі, дай яму салдат… А вы тым часам абдумайце, сэр, якую я магу вам даставіць радасць, гонар або выгаду.

Якраз у гэтую хвіліну йоркісты ўзялі адзін з партовых шынкоў, акружыўшы яго з трох бакоў, і захапілі ў палон яго абаронцаў. Гарбаты Дзік быў задаволены гэтым подзвігам і, пад'ехаўшы да шынка, загадаў паказаць яму палоннікаў.

Іх было чацвера: двое слуг мілорда Шорбі, адзін слуга лорда Райзінгэма і, нарэшце, апошні — але не апошні ў вачах Дзіка — высокі пасівелы стары марак, нязграбны і напаўп'яны, за якім па пятах, скавычучы і скачучы, рухаўся сабака. Малады герцаг агледзеў іх.

— Павесіць! — сказаў ён.

І павярнуўся, каб назіраць за ходам бітвы.

— Мілорд, — звярнуўся да герцага Дзік, — цяпер я ведаю, што папрасіць у вас як узнагароду. Даруйце жыццё і волю гэтаму старому мараку.

Гластэр павярнуўся і глянуў Дзіку ў твар.

— Сэр Рычард, — сказаў ён, — я змагаюся не паўлінавымі пёрамі, а сталёвымі стрэламі і без усялякага шкадавання забіваю сваіх ворагаў. У ангельскім каралеўстве, раздзёртым на шматкі, у кожнага майго прыхільніка ёсць брат ці сябар у варожай партыі. І калі б я пачаў раздаваць памілаванні, мне давялося б усунуць меч у ножны.

— Магчыма, мілорд. Але я хачу быць дзёрзкім і, рызыкуючы займець вашу непрыхільнасць, напомню вам ваша абяцанне.

Рычард Гластэр успыхнуў.

— Запомніце добра, — сурова сказаў ён, — што я не люблю ні міласэрнасці, ні гандлю міласэрнасцю. Сёння вы заклалі аснову бліскучай кар'еры. Калі вы будзеце настойваць на выкананні дадзенага вам слова, я саступлю. Але, клянуся небам, на гэтым і скончацца мае міласці!

— Я вымушаны змірыцца са стратай вашых міласцей, — сказаў Дзік.

— Дайце яму ягонага марака, — сказаў герцаг і, крануўшы свайго каня, павярнуўся спіной да маладога Шэлтана.

Дзік не быў ні засмучаны, ні ўзрадаваны. Ён ужо дастаткова вывучыў юнага герцага і не спадзяваўся на яго добразычлівасць; надта хутка і лёгка яна ўзнікла і таму не выклікала вялікага даверу. Ён баяўся толькі аднаго: як бы помслівы правадыр не адмовіўся даць яму салдат. Але ён няправільна меркаваў аб гонары Гластэра (які б ён ні быў) і, галоўнае, аб яго цвёрдасці. Калі ён ужо аднойчы вырашыў, што Дзік павінен даганяць сэра Дэніэла, ён не мяняў свайго рашэння; таму гучна загадаў Кэтсбі паспяшацца, напамінаючы яму, што рыцар чакае.

Між тым Дзік павярнуўся да старога марака, які, здавалася, быў раўнадушны і да блізкай ужо было смерці і да раптоўнага вызвалення.

— Арблестэр, — сказаў Дзік, — я прычыніў табе шмат зла. Але цяпер, клянуся распяццем, мы ў разліку.

Аднак стары марак толькі тупа зірнуў на яго і прамаўчаў.

— Жыццё ўсё ж ёсць жыццё, стары буркун, — працягваў Дзік, — і каштуе яно больш, чым караблі і віно. Ну скажы, што даруеш мне. Калі ты сваё жыццё зусім не цэніш, то мне яно каштавала ўсёй маёй будучыні. Я дорага заплаціў за яго. Ну, не будзь жа такім няўдзячным.

— Калі б у мяне быў мой карабель, — сказаў Арблестэр, — я бяспечна плаваў бы ў адкрытым моры разам з маім матросам Томам. Але ты забраў у мяне карабель, кум, і я стаў жабраком; а майго матроса Тома застрэліў якісьці нягоднік. «Каб ты здох!» — прамовіў Том, паміраючы, і больш ніколі не скажа ні слова. «Каб ты здох!» — былі яго апошнія словы, і бедная душа яго адляцела. Я ніколі ўжо больш не буду плаваць з маім бедным Томам.

Раскаянне і жаль ахапілі Дзіка; ён спрабаваў узяць шкіпера за руку, але Арблестэр адхапіў руку.

— Не, — сказаў ён, — кінь. Ты сыграў са мною д'ябальскі жарт і будзь задаволены гэтым.

Словы заселі ў Рычарда ў горле. Праз слёзы бачыў ён, як бедны стары, не помнячы сябе ад гора, апусціўшы галаву, хістаючыся, пабрыў па снезе, не заўважаючы сабаку, што скавытаў каля яго ног. І першы раз Дзік зразумеў, якую безнадзейную гульню мы вядзём у жыцці і што зробленае аднойчы нельга ні змяніць, ні паправіць ніякім раскаяннем.

Але ў яго не было часу аддавацца дарэмным шкадаванням. Кэтсбі сабраў вершнікаў, пад'ехаў да Дзіка, саскочыў на зямлю і прапанаваў яму свайго каня.