Сергей Пясецкий - БАГАМ НОЧЫ РОЎНЫЯ

Дзяўчына пазнаёміла Рамана з мноствам складаных рэчаў, зьвязаных з працай у акумулятарнай. Яна вучыла яго вызначаць вальтмэтрам сілу току асобных групаў. Паказвала, як даліваць акумулятары сернай кіслатой і дыстыляванай вадой.

Гуў вэнтылятар. У паветра ўздымаліся выпарэньні сернай кіслаты. У шафах сычэлі і булькаталі акумулятары. Часам зьвінеў званок. Тады дзяўчына ішла да тэлефону, які злучаў дзяжуру акумулятарнай з тэхнічнай заляй на трэцім паверсе.

Уласны адбітак у шкляных сьценках шафаў рабіў на Рамана дзіўнае ўражаньне. Яму здавалася, што гэта нехта абсалютна яму чужы. Сьветлыя валасы і акуляры вельмі зьмянілі яго. Нават выраз твару быў іншы. Нават голас і рухі былі іншыя. Ён цалкам увайшоў у новую ролю, і толькі ў найдалейшым закутку мазгоў заставалася ўсьведамленьне таго, кім ён насамрэч ёсьць. Ад гэтага ўсьведамленьня ў яго вачах зьяўляўся дзіўны халодны бліск, які, аднак, адразу ж зьнікаў, і Раман зноў уважліва слухаў сваю настаўніцу, часам ветліва перапыняючы яе, каб штосьці ўдакладніць.

У тыя хвіліны, калі Карнеўская вучыла Рамана, інфарматар ГПУ, тэхнік тэлефоннай станцыі Кусьцін пісаў на яе данос:

«Карнеўская адмоўна выказваецца пра савецкую ўладу. Працу сабатуе. Вялікую колькасьць току выдаткоўвае марна. Зараджае акумулятары пабочным асобам. Ня дбае пра інвэнтар. Зрывае дзяжурствы».

Менск, 30 красавіка 1923 г.

Сёньня раніцай мяне выклікаў камісар Старкоў. Ён прыязна павітаў мяне, прапанаваў сесьці за сталом і пачаставаў папяросай. Гэта мяне зьдзівіла. Я адчуў, што нешта тут ня так і што трэба быць вельмі асьцярожным. Зрабіўшы надзвычай прастадушную фізіяномію, я ўзіраўся ў свайго начальніка з абагаўленьнем і адданасьцю. Калі ён пачаставаў мяне папяросай, я наўмысна ўставіў яе ў вусны ня тым канцом. Зрабіў выгляд, што вельмі зьбянтэжаны, і сказаў:

— Хацеў бы вам падзякаваць за прызначэньне на такое добрае месца працы.

— Калі ласка, калі ласка. Ніна Андрэеўна мне вас вельмі рэкамэндавала. Зрэшты, і экзамен вы здалі выдатна. Той ваш адказ пра вайсковыя лініі сувязі я лічу вельмі, — камісар варушыў пальцамі ў паветры, быццам шукаючы адпаведнае азначэньне, — разумным.

Мне здавалася, што ў ягоным голасе гучыць іронія. Я сунуў левую руку ў кішэнь, узяўся за рукаятку браўнінга і расплыўся ў захапленьні:

— Таварыш камісар! Мяркую, кожны з нас мусіць працаваць з усіх сіл і ўсе свае здольнасьці аддаваць на карысьць Савецкага Саюзу.

— Вы так думаеце?

Рука камісара ўвесь час блукала каля кнопкі званка. Я разважаў гэтак: калі пазвоніць і пакліча людзей, каб мяне арыштаваць, то ўсаджу яму ў грудзі пару куляў і выскачу праз акно на двор. Гэта было магчыма, бо кабінэт Старкова знаходзіўся на другім паверсе. Але камісар не пазваніў. Зноў пачаставаў мяне папяросай, але цяпер я не падаў яму агню, бо для гэтага трэба было б дастаць з кішэні левую руку. Урэшце Старкоў прамовіў:

— Вы хочаце паехаць у Школу мэханікаў у Смаленску? Натуральна, гэта адкрые перад вамі кар’еру. Я ахвотна вас падтрымаю, але сьпярша мушу пераканацца, ці сапраўды вы варты таго, каб вамі займацца.

— Так, вельмі вас прашу. Я буду працаваць як найлепш.

— Ведаю. Але трэба рабіць яшчэ штосьці апроч працы.

Я чакаў працягу. Камісар запаліў папяросу і разам з дымам выпусьціў мне ў твар сказ:

— Трэба асьцерагацца, ці няма шкоднікаў, сабатажнікаў, контрарэвалюцыянэраў. Вы мяне разумееце?

— Так.

— Вось, напрыклад, Карнеўская. Каторая ў акумулятарнай працуе. Зоймецеся ёю. Яна здаецца мне падазронай. Зрабіце перад ёй выгляд, што вы незадаволены савецкай уладай, наракайце і да т. п. Разумееце? Але асьцярожна, каб не спалохаць. І сачыце, якое гэта на яе зробіць уражаньне. А галоўнае, сачыце, ці не сабатуе яна працу. І ня толькі яна. Увогуле пільнуйце ўсіх наўкола. А калі заўважыце нешта падазронае, паведамляйце мне. Разумееце?

— З задавальненьнем. Я б у любым выпадку гэта рабіў, як лаяльны грамадзянін. А тым больш цяпер.

— Вось і добра. А што да Школы мэханікаў, дык гэта залежыць толькі ад вас. Да пабачэньня.

Гэтая размова мяне вельмі пацешыла. Ёсьць расейская прымаўка; «На лаўца і зьвер бяжыць». Так і са мною сталася. Трэба толькі разумна лявіраваць, каб не засыпацца і не перабольшыць. Цяпер, калі б камісару данесьлі, што я адмоўна выказваюся пра савецкую ўладу, ён бы толькі палічыў гэта доказам маёй стараннасьці — згодна зь ягонай інструкцыяй.