Сергей Пясецкий - БАГАМ НОЧЫ РОЎНЫЯ

Шкада Карнеўскай. Яна робіць добрае ўражаньне, ды ж здаецца мне, што ёй пагражае нейкая вялікая небясьпека. Аднак папярэджваць яе нельга. Спачуваю чалавеку вельмі, але на першае месца стаўлю сваю працу. Тую — сапраўдную.

Вы ўявіць сабе ня можаце, як прыемна мне выконваць сваю ролю. Я пачуваюся бясконца вышэйшым за ўсіх людзей, якія мяне атачаюць. Часта мне здаецца, што я існую ў дзьвюх асобах, а думка ідзе ў двух кірунках. І няспынна працуе самакантроль.

З сваёй новай роляю, я цалкам зжыўся. Мае рухі, мова, выраз твару, жэсты — экстракт з таго, што я падгледзеў у маіх калег-тэхнікаў. Вось жа, я сам стаў тыповым прыкладам савецкага тэхніка. А разам з тым я — інфарматар камісара Старкова і… самі ведаеце хто.

Менск, 30 красавіка 1923 г.

Ад 28 красавіка (калі мы з Болекам прыехалі ў Менск) жыву ў Данеўскай. Толькі на абеды хаджу ў савецкую сталовую № 2. Даўней там была кавярня «Сэлект».

Данеўская загадвае камуністычным «Домам адпачынку». У яе шмат працы, яна часта выяжджае зь Менску. Апроч таго, піша штосьці ў галіне гісторыі рэвалюцыйнай барацьбы. Я ня вельмі добра яе зразумеў. Яна сказала, што я магу пасяліцца ў яе ў залі.

Учора Данеўская зайшла ў залю вечарам. На галаве ў яе была завязаная мокрая хустка. Скардзілася на моцны боль галавы. Я прапанаваў ёй зьняць боль рукамі. Яна сказала, што гэта немагчыма, але на маю просьбу згадзілася паспрабаваць.

Тады я ёй сказаў, што гэта ня толькі магчыма, але нават абсалютна пэўна. Я сам стараўся ў гэта паверыць. Іначай гэта не атрымліваецца. Я паклаў пальцы ёй на лоб, а далоні на скроні. Спачатку моцна трымаў яе галаву ў далонях, а пасьля штораз слабей. Я верыў, што гэта дасьць вынік. Урэшце Данеўская сказала слабым голасам:

— Дзіўная рэч! У мяне зусім не баліць галава!

Я вельмі ўсьцешыўся.

— Цяпер вы ў гэта верыце.

— А вы сапраўдны чараўнік.

Яна неяк дзіўна на мяне паглядала. Ведаю я гэтыя позіркі. Так мужчыны глядзяць на жанчын. Яна ўсьміхнулася і выйшла з залі. Праз колькі хвілін вярнулася. Яна была ў нейкім лёгкім халаціку. Спытала мяне, ці хачу я гарбаты. Я адмовіўся. Яна ўважліва, амаль тужліва глядзела мне ў вочы. Я адчуў яе настрой і зразумеў, што ў яе наўме. Мне было прыкра, бо яна мяне зусім ня вабіла.

Данеўская падышла да мяне і моцна пацалавала ў вусны. Яе далоні былі гарачыя, вільготныя, а вусны халодныя. Яе нэрвовасьць і перарывістае дыханьне былі мне непрыемныя, але я стараўся ня даць ёй адчуць гэтага. Я хацеў неяк перавесьці сытуацыю ў жарт і пазбавіцца яе, але ня ведаў, як гэта зрабіць.

Аб працягу гэтага здарэньня прыкра пісаць. Яна пакусала мне шыю, падрапала сьпіну, была мокрая ад поту… І раптам расплакалася. Можа, у яе была гістэрыка, бо я гэтага не разумею. Я пачаў супакойваць яе. Тады Данеўская ўзьняла мокры ад сьлёз твар і сказала ціха, перарывістым голасам:

— Я разумею… Мяне ўжо нельга кахаць… Позна ўжо… Усё жыцьцё працавала… І катарга… І ўсё для людзей…

У яе быў выгляд малой пакрыўджанай дзяўчынкі. На шчоках выступілі чырвоныя плямы. Тады я сказаў:

— Вы мяне не разумееце. Гэта іншае. Калі вельмі шануеш кагосьці, цяжка сябе перамагчы.

Яна нахмурылася. Думала. Пасьля паглядзела мне ў вочы і сказала коратка, цьвёрда:

— Ілжэш! Брыдкая я — вось чаму! Брыдкая, старая, а цяпер бачу, што яшчэ і дурная.

Яна хутка апранулася і выйшла з залі. Я доўга ня мог заснуць. Пачуваўся ў чымсьці вінаватым. Хоць бы Болек прыехаў. Ён хацеў першага траўня паглядзець парад.

Раман застаўся ў кватэры адзін. Усе пайшлі ў горад рыхтавацца — паводле інструкцыі камэндатуры — да параду. Раману было сумна. Ён узяў кніжку Леніна «Дзяржава і рэвалюцыя», сеў на ганку і, грэючыся на сонцы, чакаў Клядзінскага. Праз гадзіну, калі ён ужо страціў быў надзею яго ўбачыць, на вуліцы пачуліся цьвёрдыя, хуткія крокі і пасьвістваньне «Кірпічыкаў». Грымнула брамка, і на двор увайшоў Болек.

Забава міжволі ўсьміхнуўся, гледзячы на сябра. Клядзінскі ўяўляў зь сябе выдатны ўзор бальшавіка — тыповы, яскравы. Будзёнаўка нядбайна ссунутая на патыліцу, наган на рэмені, рукі ў кішэнях. А ў вачах — пагарда да ўсіх і ўсяго. Гэта лепей за самыя дасканалыя дакумэнты.

— Ну як вы тут, таварыш Смолін? Мабыць, нікога больш дома няма?

— Пайшлі ў горад.

— І цудоўна. Мы таксама хутка туды пойдзем.