Сергей Пясецкий - БАГАМ НОЧЫ РОЎНЫЯ

Яны ішлі далей моўчкі, нібы прыдушаныя вусьцішшу слоў, якія прамовіў Клядзінскі, і Раману было невымоўна прыкра, калі ён заўважаў непрыязныя позіркі мінакоў, якія тыя крадком кідалі на іх.

Сябры спусьціліся па сходах у брудную, цёмную страўню. Над дзьвярыма вісела шыльда «Казьбек». Гаспадаром страўні быў армянін Харашэлі, які — як Раман пазьней даведаўся ад Клядзінскага — быў вельмі спрытным інфарматарам ГПУ. Апроч таго, Харашэлі стала плаціў уладам немалую даніну, і тыя заплюшчвалі вочы на нелегальны гандаль алькаголем у яго ўстанове. Зрэшты, бальшавікі і самі часта ў яго выпівалі. Адным словам, гэта быў свой чалавек, якога вельмі цанілі і паважалі.

Калі сябры ўвайшлі ў страўню, з-за стойкі падняўся дужы мужчына за пяцьдзясят, брунэт з кусьцістымі бровамі і праніклівымі чорнымі вачыма.

— Маё шанаваньне таварышу Громаву!

— Ну і што мне з твайго шанаваньня? — сказаў Клядзінскі. — З шанаваньня ботаў не пашыеш.

Харашэлі пацёр рукі і голасна расьсьмяяўся:

— А вы ўсё такі ж дасьціпнік. Як вашае здароўе?

— Якая табе справа да майго здароўя? Ты лекар, ці далакоп? Лепей знайдзі што-небудзь добрае пажэрці і бутэльку квасу. Але ведаеш: добрага, неразбаўленага. «Камчатка» вольная?

— Вольная.

— Дык валі на Камчатку. Транзытам. І глядзі без сабатажу, а то вушы паабрываю!

Сябры прайшлі празь дзьве малыя залі і зайшлі ў невялічкі кутны пакой. Там селі за стол, накрыты бруднай жоўтай цыратай. Неўзабаве ў пакой увайшла босая дзябёлая, грудастая дзеўка. Яна паставіла на стол хлеб, гатаванае мяса, агуркі і пляшку з этыкеткай «Хлебны квас». Громаў тым часам паляпваў яе па азадку. Дзеўка шчэрыла да яго вялікія жоўтыя конскія зубы.

— Як там твая цнатлівасьць, Сонька? Яшчэ не згубіла?

— Цнатлівасьць у мяне ў локці, — адказала дзеўка.

— Гэтая б табе лепей спадабалася, чым Данеўская, — сказаў Клядзінскі. — Бачыш, якія лыткі? Па сьнезе басанож ходзіць. А пад спадніцай, мусіць, вулькан.

Клядзінскі наліў у шклянку «квасу» і паволі выпіў. Скрывіўся і пачаў закусваць. У пакой увайшоў армянін.

— Ну як, таварыш Громаў, без сабатажу? — Парашалі падміргнуў, паказаўшы вачыма на пляшку.

Клядзінскі ўзьняў угару палец і спытаў:

— Што гэта?

— Палец.

— Так. Палец. Бачу, што ты прытомны. А колькі табе гадоў?

— Я нарадзіўся ў…

— Кожная сьвіньня нараджаецца. Ты скажы, колькі табе гадоў?

— Вы, таварыш Громаў, ня надта добрыя словы выбіраеце!

— А што цябе зачапіла? Я ж не кажу, што ты сьвіньня. Хіба што ты сам так думаеш, ты ж сябе лепей ведаеш. Дык калі табе больш за пяць гадоў, то мусіш ведаць, што гарэлкі па першым глытку не ацэніш. Так пісаў Карла Маркс у сваім «Капітале». А ці ты ведаеш тэорыю даданай вартасьці?

— Ня ведаю.

— Ведаеш, круцель! На практыцы яе ўжываеш. Адліваеш гарэлку і даліваеш ваду. Ну, валі адсюль, а то ў мяне ўваччу цямнее. Халера ведае, як вам тата з мамай так валасы чэрняць.

Армянін пайшоў. Раман зьвярнуўся да сябра:

— Навошта ты яго абражаеш?

Клядзінскі, зьдзіўлены, апусьціў шклянку, якую падносіў быў да вуснаў.

— Ня ведаеш, навошта?! Каб паважаў. Каб паважаў і каб ведаў, нягоднік, што я напраўду «пэрсона», а не якоесь там лайно. Разумееш? Іначай нельга. Э, браце, ты іх яшчэ ня знаеш. Зьвярніся да яго па-людзку, дык ён адразу пачне да цябе прыглядацца. А так — вушы прыцісьне і будзе сядзець, як сабака ў будцы. На вуліцы ўбачыць — за сто крокаў кланяцца будзе. Я вось думаю, ці не набіць яму морду для лепшага разуменьня маёй годнасьці, бо агуркі, напрыклад, зусім мне не падабаюцца.

— Кінь ты, — сказаў Раман.

— Я сур’ёзна кажу, — дадаў Клядзінскі. — Калі я першы раз сюды прыйшоў, дык ён так да мяне заходзіў і справа, і зьлева, а пасьля пытаецца: «Ці належыце вы да партыі?» Я кажу: «Належу». А ён: «Да якой?» А я яму ў морду і рыкаю: «Што ж ты, хам, ня ведаеш, да якой? Да нашай, адзінай, рускай, бальшавіцкай партыі». Пасьля на дымках вакол мяне хадзіў. Зь ім іначай нельга. Зрэшты, годзе пра гэта. Хочаш песьні паслухаць? Ёсьць тут такая паслуга для асабліва дарагіх гасьцей.

Клядзінскі паклікаў Карашэлі і загадаў яму запрасіць да іх Тамару. Неўзабаве ў пакой увайшла маладая дзяўчына ў чорным убраньні. Яна была вельмі бледная і худая, выглядала хваравіта. У яе вачах былі страх і боль. Ня гледзячы на прысутных, яна села на край крэсла і паклала на калені гітару. Яна маўчала.

— Што ты нам, Тамара, засьпяваеш? — мякка спытаў Клядзінскі.

— Што вы хочаце?

— Давай «Казьбек». Забягалаўка называецца «Казьбек», хай будзе і песьня «Казьбек».