Уладзімір Караткевіч - Хрыстос прызямліўся ў Гародні

— А ў ёй што?

— Уздых святога Ёсіпа Арымафейскага. Што ён уздыхнуў, яшчэ калі Хрыста распіналі.

— І ва ўсіх — уздых?

— Уздыхнуў моцна.

— А… ад чаго памагае?

— Ад запою… — натхнёна збрахаў актор. — Ад хмялення.

Мешчанін падумаў трохі, адлічыў грошы. Пасля павагаўся і… пайшоў у карчму.

— Клюнула, — сказаў Пятро.

Хвілін праз дваццаць з карчмы выскачылі з дзесятак прапойцаў, хуценька купілі па пляшцы і вярнуліся.

Яшчэ праз палову гадзіны нейкі чалавек, па выгляду слуга духоўнай асобы, купіў бутэлечку і ў завулку перадаў яе таму самаму клірыку — «мёртвай галаве».

— Эг-ге, — выскаліўся Юрась. — Ну, д-добра. Цяпер я вам пакажу… І як святой службе нас аддаваць, і камяні, і ўсё.

Праз нейкую гадзіну пайшло і пайшло. Да Баўтрамея валіў і валіў народ. І дарога ў людзей была адзіная: Баўтрамей — карчма.

Пад вечар горад нельга было пазнаць. Нагадваў ён поле страшнага пабоішча. Людзі ляжалі паўсюль: на парогах, на вуліцы, у вокнах. І было гэта страшней, чым пасля татарскага ўварвання, калі выразалі яны Наваградак пад корань. Нават пасля татар так страшна не было.

Кожны ляжаў там, дзе засцігла яго варожая сіла. У кучах ці паасобку, ніцма ці дагары.

І сапраўды, няма каму было плакаць, бо ўсе ў капе бездыханна ляжалі. Занадта бо паспадзяваліся на сілы свае і на сілу новага святога патрона.

Спаў кустод у браме. Спала варта на вежах. Нават ваявода Мартэл спаў, мармычучы ў сне:

— Пагублю мудрасць мудрацоў і розум разумных адвергну.

Першая скарысталася з гэтага Магдаліна. Проста, нібы ў свой дом, прайшла ў замак да адзінага цвярозага жыхара горада, Радшы. Ёй чамусьці зусім не хацелася ісці да яго, і ўсё ж яна пайшла. Яна шкадавала гэтага юнака, памятала пра ўсё. І хіба ён не заплаціў воляй за тое, што ўпарта хацеў толькі яе?

На жаль, нельга было выпусціць яго. Ключар запёрся ў цямніцы і налакаўся ўжо там. Але яна гаварыла з Ратмам праз краты на дзвярах, казала, што вымушана ісці далей за сваёй мэтай, але абавязкова вернецца. І плакала. А ён (твар ягоны быў нібы з крэменю) сказаў ёй, што чуў, як яе сёння хацелі забіць за яго, што ніхто не прымусіць яго да шлюбу, што ён будзе чакаць.

…А ў цемры з уздыху святога Ёсіпа Арымафейскага скарысталіся і тыя, што сабралі яго.

З мяхамі яны хадзілі з касцёла ў касцёл, з плябаніі ў плябанію, з царквы ў царкву. Па пустым, нібы вымерлым, горадзе. І мяхі іхнія рабіліся ўсё цяжэйшыя і цяжэйшыя.

Рабавалі падчыстую. За спробу выдаць кату, за спробу потым забіць, за тое, што прымхліва надзерліся, а самі паўсюль крычалі аб цвярозасці. Рабавалі так, каб назаўтра няма з чаго было прычасціць. Паціры, дзіскасы, дарахранільні, лампады, грошы з тайнікоў і скарбонак, каштоўныя камяні. Здзіралі ўсё. Палахлівы мардач Андрэй аж стагнаў, што пагоняцца.

— Лухта! — белымі каменнымі вуснамі казаў Хрыстос. — Збаяцца. Не крычаць жа ім, што напіліся, як свінні. Маўчаць будуць.

Памылкова зайшлі ў нейкі багаты дом, палічылі за плябанію. І там сустрэлі яшчэ аднаго цвярозага.

Хрыста з імі не было. Мацей пачаў быў браць маёмасць.

Тумаш аглядаўся вакол. Непадобна было на папоўскі дом. Ат, усё адно!

І раптам…

— Гулі-гулі-гулі.

Стоячы ў калысцы, аптымістычна ўсміхнуўся бандзюгам дзіцёнак. Ружовы, толькі са сну.

Твары вакол былі ў ценях ад паходняў, зарослыя, з крывымі ўсмешкамі, катаржныя.

— Гулі-гулі-гулі.

Тумаш працягнуў да малога страшныя, з цэбар, далоні.

— Гу-у, гу-у, — усміхнуўся той.

— Ах ты мая гулечка, — расплыўся Фама. — Гу… Гу… І пялюшкі мокрыя.

Ён змяніў малому пялюшкі.

— Ну, ляжы, ляжы. Ах, яны — быдла! Ах, яны — дарослыя! Ну-ну-ну, мачыляпы… На… На вось коржык.

Малы радасна ўчапіўся ў коржык дзёснамі.

— Кідай усё, — скамандаваў Фама. — Дом багаты… Ну і што?… Нешта мне, хлопцы, нешта мне… неяк… Бач, як глядзіць…

І яны выйшлі.

У апошнім касцёле ледзь не памерлі з жаху. Тут таксама было поле бітвы. Спаў ля аргана арганіст. У абдымку ляжалі на амбоне пробашч і званар. Панамар звесіўся з месца для казаняў.

Хрыстос якраз узломліваў скарбонку. І раптам дзіка, як дэман, зароў арган. Затрэсліся шыбы. Ад нечаканасці скарбонка ўпала, з ляскам і звонам пакаціліся па плітах манеты.

Усе ўскінуліся. Але гэта проста арганіст упаў буянай галавою на клавіятуру.

— Тфу! — сказаў Хрыстос і вытрас грошы ў мех.

Абрабаваўшы ўсе храмы, нагружаныя скарбам, яны пад покрывам цемры пакінулі горад. На ўсякі выпадак ім трэба было пакінуць між сабою і Наваградкам як найбольш дарогі. Закусвалі на хаду. Частку нарабаванага вёз мул. На плячах у апосталаў Піліпа з Віфсаіды і Якуба Зеведзеева плыў біскупскі партшэз з Магдалінай. Пагойдваўся.