Генрык Сянкевіч - Quo Vadis

Люкан тым часам раздзьмухаў увесь пыл з валасоў Нігідыі, якая ад п’янасці заснула. Пасля зняў перавяслы зялёнае поўсці з вазаў вобак ды абкруціў імі заснуўшую, а даканаўшы гэта, рассмяяным ды пытаючым вокам вадзіў па прысутных. Потым і сам убраўся ў зелень, прыгадваючы быццам з перакананнем: — Ці ж я чалавек? Я фаўн… Пятроні не быў п’яны, затое Нэрон, які спачатку мала піў, шкадуючы свайго «нябеснага» галаска, пад канец перакідаў чару за чарай, пакуль не ўпіўся. Хацеў нат далей пяяць свае вершы, гэтым разам грэцкія, ды, на жаль, забыў іх і праз памылку запяяў песеньку Анакрэонта. Акампаніяваў яму Піфагор, Дыядор і Тэрпнас, але кінулі, бо не ўдавалася. Нэрон замест таго пачаў захапляцца, як знаўца і эстэта, чароўнаю ўрадлівасцю Піфагора ды цалаваць ягоныя рукі. Так пекныя рукі ён бачыў толькі калісь… у… некага… І, прылажыўшы далонь да мокрага чала, пачаў сабе прыпамінаць. Нараз жахнуўся: — Ага! У маці! У Агрыпіны!..

І нагла апанавалі яго жудасныя крозы.

— Кажуць, яна бродзіць ноччу месячнаю па моры, каля Баяў і Баўлі.

Больш нічога, толькі ходзіць, ходзіць, бы чаго шукае. А як зблізіцца да лодкі, дык паглядзіць ды адыйдзе, але рыбак, на якога глянула, памірае.

— Нішто сабе тэма, — адзываецца Пятроні.

Вестын, шыю выцягнуўшы, як журавель, таёмна шаптаў: — Не веру ў багі, затое веру ў духі — ой!

Але Нэрон не зважаў на іхныя словы і гаварыў далей:

— Я ж і лемураліяў адправіў. Не хачу аглядаць яе! Гэна вось ужо пяты год.

Я мусіў, мусіў яе страціць, бо наслала на мяне пагубніка, і калі б яе быў не ўпярэдзіў, не чулі б сяння маіх песняў.

— Дзякуем табе, дзякуем ад імя гораду ды свету! — крычаў Даміцый Афэр. — Віна! І хай удараць у тымпаны!

Гоман падняўся зноў. Люкан, увесь у зелені, хочучы яго перакрычаць, устаў ды пачаў гарланіць: — Я не чалавек, я фаўн, і жыву ось у лесе! Ээ… хо…ооо!

Спіўся ўрэшце цэзар, спіліся мужчыны й жанчыны. Вініць не менш быў п’яны за іншых, а ў дадатку, вобак жады, будзілася ў ім ахвота да спрэчкі, гэта здаралася яму заўсёды, калі перабіраў меру. Пабляднела ягонае чарнявае аблічча, а язык у роце ўжо калом станавіўся, як хацеў голасна сказаць: — Дай губкі! Дай узаўтра, усё роўна!.. Даволі гэтага! Цэзар узяў цябе ад Аўлаў і падарыў мне, зразумела? Заўтра на змроку прышлю па цябе, зразумела?.. Цэзар перад забраннем цябе мне абяцаў… Ты мусіш быць маёю! Дай губкі! Не да заўтра ж чакаць… Дай хутка, дай!

Ды абняў яе, але Актэ пачала яе бараніць, дый сама яна баранілася, як магла, чула бо гібель. Але дарэмна намагалася абедзвюма рукамі зняць з сябе ягоную безвалосую руку, дарэмна жаласлівым і трывожным галаском маліла яго, каб адкасніўся, каб зжаліўся над ёю. Перасычанае віном дыханне аблівала яе штораз бліжэй, а твар ягоны збліжаўся да ейнага твару. Не той ужо гэта быў Вініць, што даўней, быў то п’яны люты сатыр, наганяючы на яе жах і абрыду.

Сілы, аднак, ейныя слабелі. Дарма адхілялася, хавала твар, каб абараніцца ад ягонага цалунку. Ён сарваўся, схапіў яе ў абедзве рукі, прыцягнуў да сябе голаў ды пачаў расціскаць, сапучы, ейныя збялелыя вусны сваімі вуснамі.

Але ў той жа момант нейкая страшэнная сіла адгарнула яго рукі з ейнае шыі так лёгка, як бы тое былі дзіцячыя рукі, а яго адсунула на бок, бы сухую былінку ці кволы лісток. Што сталася? Вініць працёр аслупелыя вочы і бачыць над сабою магутную постаць ліга, званага Урсусам, якога бачыў у Аўлаў. Ліг стаяў спакойна і толькі глядзеў на Вініція так дзівосна, што маладому чалавеку аж кроў замірала ў жылах, пасля ўзяў на рукі сваю князёўну і мерным ціхім крокам выйшаў з трыклініюма.

Актэ ў той жа хвіліне выйшла за імі.

Вініць на міг вока стрымаўся, бы скамянелы, пасля схапіўся й пабег да дзвярэй.

— Лігія! Лігія!..

Але гарачка, здумленне, закатнасць ды віно падцялі яму ногі. Пасланіўся раз, другі, ды, хапіўшы за рукі адну з бахантак, пачаў пытаць, маргаючы вачыма: — Што сталася?

А яна падсунула яму чару з віном, заахвочваючы з рассмяянымі памутнелымі вачыма: — Пі!

Вініць выпіў ды зваліўся з ног. Большая частка гасцей ляжала ўжо пад сталом, іншыя хадзілі п’яным крокам па трыклініюме, іншыя спалі на софах сталовых, храпучы ды адказваючы злішак віна, а на п’яных консулаў і сенатараў, на п’яных рыцараў, паэтаў, філязофаў, на п’яныя танцоркі й патрыцыянкі, на цэлы гэны свет, яшчэ ўсёўладны, але ўжо бяздушны, увенчаны й распусны, але ўжо згасаючы, з залатога неваду, распятага ўгары, падалі ды падалі ўсцяж ружы.

Урсуса ніхто не затрымаў, ніхто не спытаўся нат, што робіць. Тыя госці, якія не ляжалі пад сталом, не пільнаваліся ўжо сваіх мейсцаў, дык служба, бачачы вялігура, нясучага на руках банкетніцу, думала, гэта які нявольнік выносіць п’яную сваю спадарыню. Дый Актэ йшла з імі, ейная прысутнасць аддаляла ўсялякія падазрэнні.