Генрык Сянкевіч - Quo Vadis

— Так і мне здавалася, а аднак той народ?..

— Ці ж можаш спадзявацца ад мяшчанаў лепшае ацэны паэзіі?

— Дык і ты зацеміў, што не падзякавана мне так, як вымагала мая заслуга?

— Бо выбраў ты благі момант.

— Чаму?

— Таму што мазгі, ачадзелыя ад задухі крыві, не могуць кемна слухаць.

Нэрон заціснуў кулакі і журыцца: — Ох, гэтыя хрысціяне! Спалілі Рым, а цяпер крыўдзяць і мяне. Якія ж яшчэ кары на іх прыдумаю?!

Пятроні скеміў, што не ў той бок пайшоў, словы ягоныя даюць зусім адваротны вынік таму, які маніўся асягнуць, дык, хочучы адвярнуць думку цэзара ў іншы бок, нахіліўся да яго й шапнуў: — Песня твая чароўная, але вымагае аднае зацемкі: у чацвертым вершы трэцяга строфу кульгае крыху метрыка.

Нэрон счырванеў ад сораму, маўляў злоўлены на ганебным праступку, зірнуў баязліва і адказаў таксама шэптам: — Ты ўсё зацеміш!.. Пераладжу!.. Але ніхто больш не скеміў, праўда?..

Толькі ты — на ўсіх багоў! — нікому не кажы, калі… калі табе жыццё мілае.

На гэта Пятроні нахмурыў бровы й адказаў з позаю нудаснасці й знеахвочання: — Можаш мяне, боскі, асудзіць на смерць, калі я табе няўгожы, толькі не страш мяне ёю, бо багі найлепш ведаюць, як я баюся яе.

І так гаворачы, мераў цэзара вачыма, а той па хвіліне адзываецца: — Не гневайся… Ты ж ведаеш, як люблю цябе… «Дрэнны знак!» — падумаў Пятроні.

— Маніўся я прасіць вас сяння на банкет, — гаварыў далей цэзар, — але лепш зачыніцца ды ўзяцца за паліроўку таго праклятага вершу з трэцяга строфу. Апрача цябе мог памылку зацеміць шчэ Сэнэка, а можа, і Сэкундус Карынас, але на іх маю ўжо спосаб.

Гэта выгаварыўшы, заклікаў Сэнэку і загадаў яму, каб разам з Акратам і Сэкундам Карынам ехалі ў Італію ды па ўсіх правінцыях па грошы, якія трэба будзе сабраць з гарадоў, вёсак, слаўных святынь, адным словам, адусюль, скуль толькі льго будзе іх выціснуць. Але Сэнэка ад гэнай ролі скурадзёра, святакрадцы ды разбойніка адмовіўся наадрэз.

— Я мушу ехаць на правінцыю, доміне, і там чакаць смерці, бо я ўжо стары ды нервы мае хворыя.

Ібэрыйскія нервы Сэнэкі, мацнейшыя, чым Хілонавы, не былі мо хворыя, але наагул здароўе ягонае было дрэннае, бо выглядаў моў цень, і галава апошнімі часамі зусім збялела.

Нэрон таксама, зірнуўшы на яго, падумаў, што іставетна мо не доўга чакаціме на ягоную смерць, дык кажа: — Калі хворы, дык не буду цябе турбаваць, але з любасці да цябе хачу мець цябе блізка, дык замест выязджаць, зачынішся ў сваім доме і не выходзіцімеш з яго.

Пасля чаго расхахатаўся і сказаў: — Калі пашлю Акрата й Карына самых адных, дык так выглядаціме, як бы паслаў ваўкоў па авечак. Каго ж над імі пастаўлю?

— Пастаў мяне, доміне! — адзываецца Даміцый Афэр.

— Цябе? Не хачу абураць Мэркура на Рым, якога застыдзілі б зладзействам. Патрэбна мне якога-небудзь стоіка, як Сэнэка або як той мой новы спагаднік — філёзаф Хілон.

Гэта вымавіўшы, пачаў аглядацца, пытаючы: — А што ж сталася з Хілонам?

А Хілон, які, ацверазеўшы на свежым паветры, вярнуўся ў амфітэатр на песні цэзара, праціснуўся бліжэй і кажа: — Я тут, сыну сонца й месяца прамяністы! Быў занядужаўшы, але песня твая аздаравіла мяне.

— Пашлю цябе ў Ахайю, — загадвае Нэрон. — Ты павінен ведаць да аднаго грошыка, колькі там кожная святыня мае.

— Гэтак і зрабі, Зэўсе, а багі зложаць табе такую даніну, якое ніколі нікому не складалі.

— Зрабіў бы так, толькі не хочацца мне аддаляць цябе ад відовішчаў амфітэатральных.

— Баалю!.. — заскігліў Хілон.

Аўгустыяне павесялелі, бачачы лепшую гумору цэзара, і дамагаліся: — Ды не, доміне! Шкада было б адрываць гэнага адважнага грэка ад ігрышчных дзіваў.

— Але збаў мяне, валадару, ад гэных крыклівых капіталінскіх гусянят, якіх мазгі, у суме ўзятыя, не напоўнілі б хіба і жалудовае місачкі, — адгрызаўся Хілон. — Пішу вось, сыну першародны Апалона, па-грэцку гімн на твой гонар і дзеля таго хацеў бы правесці дзянькоў пару ў святыні Музаў, просячы ў іх натхнення.

— О не! — адазваўся Нэрон. — Ты хочаш выкруціцца ад наступных відовішчаў. Нічога з таго не будзе!

— Бажуся перад табою, доміне, што пішу гімн.

— Дык пісацімеш яго ноччу. Малі Дыяну пра натхненне, бо ж яна сястра Апалона.

Хілон звесіў голаў, паглядаючы спадылба на прысутных, якія зноў пачалі падкпіваць з яго, а цэзар, звярнуўшыся тым часам да Сэнэцыя і да Суілія Нэруліна, бядуе: — Уявеце сабе, гэта ж з прызначанымі на сяння хрысціянамі ледзь да паловы паспелі расправіцца!

На гэта стары Аквіл Рэгул, вялікі амфітэатральны знаўца, хвіліну памаўчаўшы, адазваўся: — Гэныя відовішчы, дзе выступаюць людзі sine armis et sine arte [80] Без зброі і здольнасцяў (лац.). , бадай, аднолькава доўга цягнуцца, а цікавасці даюць менш.