Уладзімір Караткевіч - Каласы пад сярпом тваiм. Кнiга II

Капа сярэдневяковая грамадская зборня на Беларусі. Разбірала ўнутраныя пытанні абшчыны.

Выжымкі бульбы або бурака.

Ужо ўсё... Скончылася набажэнства і казані (польск.).

Бондачка – хвосцік каўбасы з завязкай. Даюць маленькім дзецям, каб не грашылі пад сябе.

“Бяссеннымі” зваліся кірмашы канца красавіка – пачатку мая. Туды ішлі тыя, у каго конь здох узімку, або тыя, у каго не было насення.

Прымак або прыёмыш, наконт якіх загадзя абумоўлена, што яны, як і родныя дзеці, маюць права на частку той гаспадарскай зямлі, якую абрабляюць.

Доўблены гладкі латок з ліпы, на які ўкладаюць сець, каб не блыталася.

Рубок – тонкае жаночае адзенне накшталт доўгай сарочкі.

Самаробныя.

Адвольны пераклад на лацінскую мову разрэзанага на часткі рускага слова “подвода”: sub – под, aqua – вода.

Абдыміце мяне. I ніколі ўва мне не сумнявайцеся (франц.).

Губернскія камітэты ў канцы 1858 года былі ўжо ва ўсіх губернях еўрапейскай часткі Расіі. На пачатку 1858 года, у лютым, з сакрэтных камітэтаў у Пецярбургу быў створаны Галоўны камітэт па сялянскай справе, які і павінен быў падрыхтаваць рэформу.

Корф Мадэст – рэакцыйны гісторык, у 1849 – 1861 гг. – дырэктар Публічнай бібліятэкі. У 1864 – 1872 гг. – старшыня дэпартамента законаў Дзяржаўнага савета.

Дрэвы, помнікі нашы, колькі кожны год вас жарэ купецкая або ўрадавая маскоўская сякера (польск.).

Старажытны, яшчэ з XVI стагоддзя, беларускі шкалярскі выраз барбарыстычнага паходжання: сябраваць, бавіць разам час, не вельмі звяртаць увагу на вучобу, але швэндацца заўсёды разам, не даючы сябра ў крыўду.

Пуцілін Іван – наглядчык маскоўскай паліцыі, пазней начальнік вышукной паліцыі ў Пецярбургу. “Рускі Шэрлок Холмс”.

Глава кракаўскай рэвалюцыі 1846 года.

Саслоўе вольных земляробаў і воінаў, былой памежнай варты ў княстве Літоўскім. Вызваленыя ад усіх павіннасцей, непадсудныя ніякаму суду, акрамя свайго, адзначаныя некаторымі прывілеямі, і перш за ўсё асабістай незалежнасцю і зямлёй, яны мелі толькі адзін абавязак: бараніць мяжу. У іхніх пасёлках і вёсках, што ланцужком цягнуліся па паўночнай частцы Дзвіны і па Дняпры, збярогся ў найбольшай чысціні – бо ўлады пазбягалі іх чапаць – своеасаблівы патрыярхальны побыт, збераглася ў першапачатковай чысціні трохі архаічная беларуская мова, зберагліся не папсаваныя царкоўнасцю і пазнейшым нацыянальным уціскам абшчынныя звычаі, праявы звычаёвага права, песні і г.д.

Пад словам “мэта” ў той час разумелі тое, дзеля чаго напісана кніга ці карціна, праспявана балада ці песня, – гэта значыць ідэю.

Тут і далей размова ідзе аб героях беларускага фальклору.

Легендарныя і гістарычныя беларускія героі-паўстанцы.

Месца сутычак бедных і багатых у Оршы.

Гаспадар аднаго з лепшых рэстаранаў у Пецярбургу.

Будучыя дзеячы паўстання ў Польшчы ў 186З г.

Царскі цэнзар.

Будынак Пецярбургскага універсітэта быў спачатку пабудаваны як памяшканне “дваццаці калегій”.

“Сын Жыбуае”.

Па легендзе, крумкач і мурашкі аб нечым паспрачаліся і заклаліся на дзяцей. Крумкач прайграў і цяпер выводзіць дзяцей у мароз, каб не плаціць пройгрышу.

Сок – чалавек, які сочыць, каб звер не ўцёк.

Ліквідацыя абавязковых адносін, добраахвотны і бестэрміновы, не абмежаваны часам, выкуп, фінансавае садзейнічанне ўрада выкупным аперацыям, а адсюль вотчынная ўлада – да заключнай выкупной здзелкі.

Пры крэдытах такі метад быў значна больш выгадны для землеўласнікаў, чым абавязковыя адносіны.

М.А.Мілюцін у той час быў таварышам міністра ўнутраных спраў.

Такім бачыў яго барон Веліё, які перадаў гэтыя падрабязнасці міністру Валуеву.

Дваццаць мільёнаў бедных болцікаў ( франц .).

Блох, якія шукаюць сабе ежу аж да забароненых месцаў ( франц .).