Henryk Sienkiewicz - Pan Wołodyjowski

confiteor (łac.) — wyznaję.

casus (łac.) — przypadek.

basałyk (z tur.) — gagatek.

podwika — tu: kobieta.

konsolacja (z łac.) — ulga, pociecha.

ptastwo (daw.) — dziś popr.: ptactwo.

przyrodzenie — natura.

sumpt (z łac.) — koszt.

quod attinet (łac.) — co dotyczy.

serajowy (z pers.) — pałacowy.

ulem (z arab.) — uczony, duchowny.

burnus (z arab.) — wełniane okrycie, najczęściej białe, noszone przez Arabów.

spyża (przestarz.) — żywność.

masztalerski (z czes.) — zajmujący się końmi.

kajmakan (z tur.) — podpułkownik w wojsku tureckim.

dziryt (z tur.) — odmiana włóczni.

kefija (z arab.) — husta arabska.

roki — tu: sądy.

tyftyk (z tur.) — cenna tkanina.

pedogra — właść. podagra, choroba stawów.

przezpiecznie (daw.) — dziś: bezpiecznie.

kolet — skórzany płaszcz wojskowy.

częścią — tu: częściowo.

dereń — gatunek krzewu.

świdwa — odmiana derenia.

kierz — krzak.

bagadyr (z tur.) — bohater, w odniesieniu do Słowian.

sturbowany (daw.) — zmęczony.

primo (łac.) — po pierwsze.

secundo (łac.) — po drugie.

Belial (z hebr.) — jedno z imion diabła.

konsolacja (z łac.) — pocieszenie.

sforny (przestarz.) — zgodny, posłuszny.

kolaska — rodzaj powozu.

ad oculos (łac.) — naocznie.

sukurs (z łac.) — wsparcie, odsiecz.

kuczyć się (przestarz.) — tęsknić.

vivat (łac.) — niech żyje.

persona (z łac.) — osoba.

animalia (łac.) — zwierzęta.

luter — pot. wyznawca luteranizmu, heretyk.

płomię (daw.) — płomień.

modestia (z łac.) — umiarkowanie.

ruchać (daw.) — ruszać.

pogrześć (daw.) — pogrzebać.

Sub Tuum praesidium (łac.) — Pod Twoją obronę; daw. pieśń kościelna.

kontentacja (z łac.) — zadościuczynienie.

erygować (z łac.) — wznosić.

parol (z fr.) — słowo honoru.

konak (z tur.) — gmach rządowy.

niesporo (przestarz.) — wolno, nieszybko.

ociętny (przestarz.) — uparty.

kondel (daw.) — kundel.

kośba (daw.) — koszenie.

mirabilia (łac.) — cuda, osobliwości.

pro memoria (łac.) — ku pamięci.

mehentys (z tur.) — inżynier.

pohybel (z ukr.) — szubienica, przen. zguba.

mameluk (z arab.) — niewolnik.

aprosz — rodzaj rowu obronnego.

respons (z łac.) — odpowiedź.

armistycjum (łac.) — rozejm.

consilium (łac.) — rada.

traktowanie — tu: pertraktowanie.

colloquium (łac.) — rozmowa.

faszyna — wiązki gałęzi.

kiszmet (arab.) — niech tak będzie.

fatigati (łac.) — zmęczeni.

dostatkiem (daw.) — wystarczająco.

faskula — rodzaj pocisku.

kowanie (daw.) — kucie.

przenosi (daw.) — tu: przewyższa.

mali (przestarz.) — jeśli ma; forma 3 os. lp cz. przysz. z partykułą -li.

I ty, Brutusie, przeciw mnie? — słowa przypisywane Juliuszowi Cezarowi, ugodzonemu sztyletem przez przyjaciela, Brutusa.

wyrychtować (daw.) — przygotować.

september (łac.) — wrzesień.

ipsissima verba (łac.) — te same słowa.

cekhauz (przestarz., z niem.) — zbrojownia.

exules (łac.) — wygnańcy.

Requiescat in pace ! (łac.) — Spoczywaj w pokoju!

larum (łac.) — alarm.

Salvator ! (łac.) — zbawca!

komysz — zwierzęce legowisko w zaroślach.

Te Deum laudamus (łac.) — Ciebie, Boga, wysławiamy, wczesnochrześcijański hymn modlitewny.

Vivat Joannes victor !!! (łac.) — niech żyje Jan zwycięzca!!!