Iван Сяркоў: Мы — хлопцы жывучыя

— Ты толькі па мне яшчэ дужа не журыся,— не вельмі ветліва азвалася бабка ад печы. Бацька прамаўчаў.

Касцюм і гармонік — гэта вельмі добра. Важнай быў бы асобай на пагулянках у Язэпіхі... Толькі мы з Санькам пойдзем вучыцца на афіцэраў.

— На афіцэраў? — здзівіўся бацька.

— На афіцэраў.

— Што ж, добра,— згадзіўся бацька.— Толькі глядзі: вайсковая служба — не дружба. Думает, што начэпіш пагоны і ўжо ты пан-барон? Не, брат, давядзецца і мазаля панасіць, і потам умыцца, і начальству ўважыць. Адно скажу — будзеш чалавекам.— А потым не то жартам, не то сур'ёзна папрасіў: — Выб'ешся ў чыны, у палкоўнікі ці ў генералы, дык не забывай ужо і нас грэшных з бабай.

— Не бойся, не забуду,— запэўніў я.

— А-а,— махнуў рукой бацька.— Усе так гавораць, а потым не паспее другі зямлю з-пад кіпцяў павыкалупваць, а ўжо бацькі з маткай не пазнае. Сусед — і не падыходзь!

«Наша» вучылішча недалёка, у горадзе, дзе раней сыпняковы шпіталь быў. I ідзём мы туды яшчэ не назусім, а толькі здаваць экзамены. Таму і праводзін асаблівых няма. Можа, яшчэ назад прыбяжым. Бабка з новага жыта спякла мне праснак і загарнула ў чыстую анучку. Гэта на дарогу. Ды і там, мабыць, нас яшчэ прысмакамі частаваць не будуць. Санька напакаваў у процівагазную торбу яблык. I вось мы выйшлі на вуліцу. Бабка за веснічкамі за рукаў спыніла.

— Не ўбачымся мы з табой болей, унук,— пачала яна смаркацца ў свой зашмальцаваны фартух.— Памру я сёлета, хоць на хаўтуры прыедзь...

— Што ты, баб,— здзівіўся я.— Убачымся. Я ж толькі на экзамены, а к вечару дома буду. Ды, можа, яшчэ і не здам.

— Здасі, здасі,— супакоіла мяне старая.— Ты ўсё здасі, ты крутамозгі.

— I не памрэш ты яшчэ,— перабіў я яе.

— А што мне тут болей рабіць? — спытала бабка.— Ты на свой хлеб ідзеш, Рыгору я ўжо таксама не трэба, бацька ажэнiцца не сёння-заутра. А я... я усё свае на гэтай зямлі зрабіла. Толькі вось спадніцы яшчэ на смерць не прыдбала...— I цяпер ужо не папрасіла, а строга загадала: — Глядзі ж, можа, сёння ўжо і назад не пусцяць, дык, калі пачуеш пра мяне, каб прыехаў.

Падагнаў бацька падводу. Ён сёння снапы ў калгасе возіць, ды дома пугу забыў.

— Ну, садзіцеся,— запрасіў ён нас з Санькам,— падвязу за сяло. Няхай ужо Нінка лаецца — не лаецца.

А Глыжка без запрашэння сеў.

— Дык глядзі ж! — крыкнула бабка услед.

Хутка бяжыць Буянчык, сцёбае сябе па баках хвастом, адганяючы аваднёў. Мяккі, як попел, пыл з-пад калёс вецер сцеле на прыдарожную траву. Калёсы падкідвае на выбоінах, і бацькаў голас ад гэтага дрыжыць.

— Эх ты яго! — падганяе ён Буянчыка.— Занатурыўся, воўчае мяса. Выскрабся з каросты, задраў хвост!

Мне помніцца, які быў Буянчык тры гады назад, такі ўжо зануджаны, што глядзець не было на што. А цяпер, як кажа бацька, выскрабся. Не такі ўжо і паганы конь. Павазілі мы з ім, пааралі, хоць і не выйшаў з яго скакун.

Мы едзем той жа дарогай, па якой я калісьці вёз з бальніцы дзядзьку Андрэя. Вось каля гэтых вербаў мы тады з Буянчыкам сербанулі ліха. Вербы таксама падраслі, зрабіліся кучаравымі, густымі.

— Дык глядзіце ж там,— вучыць нас з Санькам бацька, як здаваць экзамены.— Гарачку не парыце. Падумай добранька, а тады ўжо і рот адкрывай. I галоўнае — смялей.

За сялом нам сустрэлася Глёкава Каця. Яна ішла з горада з кашолкай за плячамі. Сёлета Глёкі купілі сабе карову, дык, мабыць, насіла на базар малако. Убачыўшы нас, Каця чамусьці разгубілася, пачырванела, апусціла галаву і нават вачэй не падняла. Так і прастаяла, сышоўшы з дарогі, пакуль не мінула падвода.

— Дрэнных людзей сустрэнеце, дык не заводзьце з імі дружбы. Бачыце, што на паганае падбівае,— у бок ад яго,— завёў бацька зноў гаворку.— Словам, не будзьце цюхамі-мацюхамі, а галавой думайце, як жыць, каб і сабе было добра, і таварышу.

Я думаю галавой, толькі не пра тое, што бацька кажа. Я думаю пра Кацю. Так і не праводзіў я яе дахаты. Усё збіраўся-збіраўся, і не атрымалася. Хоць тут развітацца трэба было, а то, можа, і праўда назад не прыйду. Ды як ты развітаешся, калі бацька побач?

Крадком ад усіх я азірнуўся. Каця ўжо на ўзгорку. Засланіўшыся рукой ад сонца, яна глядзіць нам услед. Толькі я павярнуў галаву — нібы спалохалася, падкінула ямчэй на плячо кашолку і пабегла ў сяло ледзь не трушком. Доўга было відаць яе белую хустачку і злінялую сукенку, якую яшчэ падарылі ў школе.

Калі мяне прымуць вучыцца на афіцэра, дык адтуль я ей напішу. А потым, як Юрка, на канікулы прыеду. Тады ўжо не пабаюся правесці.

— Ну, бывайце,— сказаў нарэшце бацька.— Не здасце, дык не бядуйце. Вяртайцеся дахаты. На хлеб заробім.