Iван Сяркоў - Мы з Санькам — артылерысты...

I я зразумеў, што навальніца мінула, нікуды ён мяне не выганіць, што мяне хутка абмундзіруюць, як і ўсіх, паставяць, нарэшпе на катлавое забеспячэнне і буду я есці армейскi паек і вучыцца. А за двойку няхай падпалкоўнік вельмі не хвалюецца: за чвэрць можна чорту рогi абламаць, не тое што вывучыць граматыку. Не буду я чытаць шыльды па складах, няхай не грозіць.

Асмялеўшы я падняў галаву i зноў пачаў есці яго вачыма на поўныя зрэнкі. I тут краем вока ў самым дальнiм куце казамы зауважыў Саньку — галава голая, нiбы гаршчок, вушы лапухамi. Ён радасна мне ўсмiхаецца i падмiргвае. Жывём, дружа!

— Дзяжурны, каптэнармуса сюды!— зычна гукнуў падпалкоўнiк i зноў пачаў то падымацца на наскі, то апускацца на абцасы начышчаных да бляску ботаў. А я стаю — рукі па швах — i стараюся ўцямiць што за чын такі каптэнармус — i навошта ён падналкоўніку спатрэбіўся.

Здаецца ж, у школе з ваенкіраўніком мы добра штудзіравалі ўсе вайсковыя званнi, а каптэнармус сярод iх не трапляўся. Выходзщь, што і ваенкiраўнiк не ўсё ведае, хоць i хвалiўся, што ён былы афiцэр.

А подпалкоўнiк ужо зусім супакоіўся, мабыць, забыў пра маю двойку стаiць i ўсё хістаецца, разглядваючы мяне зверху ўніз, а я ўкрадкi разглядваю яго. Твар у падпалкоўніка нейкі стомлены, i хонь не скажаш што худы, пад вачыма чорныя, запалыя кругi, нiбы акуляры, а самi вочы сумныя і заклапочаныя. Вось ён кiнуў кiвацца не спяшаючыся, абышоў вакол мяне i так цяжка ўздыхнуў, што мне шкада яго стала. Можа, гора якое ў чалавека? А можа, я яму не па густу, дык думае, як збавiцца ад такога золатка.

I тут з'яўляецца знаёмы мне старшына — той самы, што нас з Санькам вытурыў са строю, калi мы прымазаліся да іншагародніх яшчэ да здачы экзаменаў, ён мяне цяпер не пазнаў, а я яго — як аблупленнага: нос — бог семярым нёс, казырок — лапатай, а вайсковай выпраўкай i не пахне. Дзядзька з калгаса, а не старшына. I прозвiшча калгаснае — Хамутоў. Гэта яз Яго рапарту падпалкаўнiку дазнаўся толькi што. Дык няўжо гэта ён i старшына i каптэнармус адразу?

— Старшына, вазьміце-тка вы гэтага нямытага Ньютана ды зрабіце яму такую апрацоўку, каб аж чарцям моташна стала, і не тое што вопратку — скуру здыміце,— распарадзіуся падпалкоўнік,— а то ён нам можа дыверсантаў напусцiць.

— Яшчэ і як можа, таварыш падпалкоўнік,— згадзіўся старшына, ацаніўшы мяне кароткім позіркам, і загадаў:— За мной!

Што падпалкоўнік меў на ўвазе пад дыверсантамі, тут вялікім здагадзькам быць не трэба. Хоць і сорамна прызнацца, а ёсць яны ў мяне — вошкі, тут бога няма чаго гнявіць. I нас з бабулькай не трэба вінаваціць: гадамі мыла ў вочы не бачылі. Яго ў нашай краме, ды і ў гарадскіх магазінах, днём з агнём не знойдзеш, а купляць на базары з рук, у спекулянтаў,— цана кусаецца, трэба мех грошай. За мыла аддасі і без штаноў застанешся, не будзе чаго і мыць тым мылам. Вось і золіць старая нашы транты попелам. А попел што? Яго дыверсанты баяцца, але не вельмі.

Толькі ж як гэта каптэнармус мяне будзе так жудасна апрацоўваць, што чарцям стане моташна? Пакуль тым чарцям, дык мне першаму ад такога загаду крыху не па сабе. Яшчэ абмажуць чым-небудзь смярдзючым, як тады пасля сыпняку хату аблівалі. Будзе тады — хоць нос затыкай. А могуць і тым самым дустам, пра які бабка марыць не менш, як гіра мыла, але таксама нідзе здабыць не можа. Словам, знойдуць сродак, што, чаго добрага, скура і сапраўды злезе. Але ўсе ж вунь жывыя, і я не памру. Што людзям, тое і нам.

Загадаўшы пачакаць яго ў калідоры непадалёку ад днявальнага, які цяпер мне на хвост солі можа насыпаць, а не выгнаць, каптэнармус прывёў сюды яшчэ трох такіх жа, як і я, з былых адсеяных, а сам зноў знік за дзвярыма з незразумелым надпісам «Капцёрка». Відаць, тут і будуць нас заліць, бо слова гэта нейкае дзяручае.

Пакуль ён там быў, мы крыху паміж сабой і пазнаёміліся, можна сказаць, толькі абнюхаліся. Хлапчыну, што стаяў бліжэй да мяне, звалі проста Толікам, затое прозвішча гучнае — Гецьман. Штосьці ёсць у ім такое ваяўнічае, казацкае. Я нават пазайздросціў, хаця сам Гецьман ціхі, рахманы, нібы цяля. Ён, аказваецца, з Рэпак, што на Украіне.

А побач з ім з густымі кучаравымі валасамі — Лёва. Гэтаму не стаіцца на месцы, ён нібы на іголках. Прозвішча Белкін, а сам магілёўскі. Легка запамінаецца — Лёва з Магілёва.

Самы высокі з нас, чорны і гарбаносы — Надар. Мне здалося, што я недачуў, і перапытаў:

— Назар?

А ён чамусьці пакрыўдзіўся і паўтарыў гучна, нібы глухому:

— Надар — гавару табе па-руску. Грузія. Чуў — не?