Пятро Васючэнка - Жылі-былі паны Кубліцкі ды Заблоцкі

— Трэба адкарміць свайго парсюка, вось што! — вырашае пан Кубліцкі. — Тады будзем і з кілбаскамі, і з кумпякамі, і з вантрабянкай, і з паляндвічкай, і з рулькамі, і з вушкамі!..

— Пан раіць купіць свінню? — з нейкай скрыўленай мінай запытваецца пан Заблоцкі.

— Так, свінню! — рашуча адказвае пан Кубліцкі. — А пан ведае, чым свіння тая харчуецца?

— Можа, мукой... Можа зеллем... Можа, памыямі... — пачынае варажыць пан Кубліцкі.

— А можа яшчэ чым горшым за памыі?! — грыміць голас пана Заблоцкага. — Яна такой брыдой часам жывіцца, што ў мяне язык не паварочваецца сказаць, якой!... Ды яшчэ ў калюжынах плюхаецца! Словам, гэта зусім не шляхецкае стварэнне!

— А калі... а калі... а калі... купіць шляхетную свінню? Свінню, якая б не жывілася тым брыдкім, пра што казаў пан Заблоцкі? Далікатную свінню, якая б ела тое, што паны ядуць?

— Дзе ж знайсці такую далікатную свінню? — вырываецца ў пана Заблоцкага.

Адказ ужо гатовы: такія свінні, калі і прадаюцца дзе-небудзь у белым свеце, дык толькі ў Смургонях. Адным словам, трэба зноў шукаць рыжа-лысага.

Яны яго хутка знаходзяць у тым самым шынку. Як, па якой прыкмеце? Ды яны бачаць чалавека, у якога чупрына колеру морскай хвалі і барада колеру морскай хвалі. — Перафарбаваўся... — шэпча пан Кубліцкі. — Дальбог, перафарбаваўся. Нашто звычайнаму чалавеку фарбавацца ў такі колер?

І на гэта немагчыма аніяк запярэчыць.

— Нам свінню, — рашуча патрабуе пан Заблоцкі.

— Якая панам патрэбная свіння? — спакойна запытваецца былы рыжа-лысы. Як быццам усё жыццё адно свіннямі гандляваў.

— Такую... Далікатную. Каб не ела абы-чаго... Таго самага... Самі разумееце, пане. Каб не сорамна было яе ў шляхецкай гаспадарцы трымаць.

— Я ўсё разумею, панове, — спакойна адказвае рыжа-лысы. -І ўсё ж такі... Свінні, перапрашаю, маюць звычку вішчаць, рохкаць, кугікаць і галасіць, асабліва калі яны, перапрашаю, у плот ушчэмяцца. Вам патрэбная такая свіння? — Не, не і не! — паспешліва адказвае пан Кубліцкі. — Нам не трэба такая свіння, якая рохкае. Нам патрэбная свіння, якая шчабеча, нібы птушка, і выводзіць усялякія рулады, як салавей. Адным словам, нам патрэбная мілагучная свіння. — Зразумела, панове, — спакойна кажа рыжа-лысы, а папраўдзе — колеру морскае хвалі. — Цяпер я ведаю, што вам патрэбна. Вам патрэбная лятучая кітайская свіння. Але гэта вельмі дорага. Сама свіння не дужа дарагая, але яе трэба ў клетцы трымаць. А клеткі, самі разумееце, цяпер дарагія. А без клеткі прадаць свінню я не магу, бо без клеткі яна ўцячэ ад вас.

Што паробіш? Паны згаджаюцца і свінню купіць, і клетку. Інакш кажучы, яны купляюць свінку разам з клеткай. Свінка зусім маленькая, можна сказаць, мініятурная. Яна сядзіць у клетцы на жордачцы і спявае прыемным голасам розныя шляхецкія рамансы. Гэта панам Кубліцкаму ды Заблоцкаму вельмі падабаецца, а кату Буркуну не вельмі. Ён пачынае бурчаць: — От завялі цацу! Была б з яе хоць якая карысць! Хаця б сала якое! А то — тфу!..

То ж адкуль узяцца на ёй сала, калі свінка не есць анічога, што звычайныя свінні ядуць. Паны частуюць яе цукеркамі, тартамі мігдаловымі, цукатамі, сочывам, аранжыкамі, бананамі, авакадам, баабабам, цытрынай, маслінай, чакалядай, мармялядай ды іншай заморскай стравай. Свінка ўсё спраўна чысціць, але выгляд у яе нейкі невясёлы, вочы задуменныя, а на спінцы замест шчацінкі прарэзваюцца крыльцы. Словам, высвятляецца, што рыжа-лысы не падмануў: гэта напраўду лятучая свінка.

Надыходзіць восень. І ўсё часцей паны хіжа паглядаюць на каляндар, потым шматзначна — на свінку. Пан Кубліцкі падымае ўгору палец і кажа:

— Калядачкі далёка, кілбасачкі высока. Калядачкі наблізіліся, кілбасачкі панізіліся. Калядачкі блізка, кілбасачкі нізка. Пасля чаго выразна паглядае на свінчыны кумпячкі. А яны, трэба сказаць, за лета ладна такі акругліліся. Нягледзячы на тое, што свінка жывілася аднымі кандытарскімі вырабамі. Пры гэтых словах свінка пачынае асабліва турбавацца, як быццам прадчувае, што агульны свінячы лёс яе не абміне. І хто яе пашкадуе? Ніхто. Апроч ката Буркуна, які даўно ўжо цікуе за свінчыным жыццём. А ў рэшце рэшт кажа:

— Кепская твая доля. Мяне хоць у клетку не садзяць, хаця таксама жыццё не цукар. Як жа табе дапамагчы? А што свінка яму адкажа? Яна кацінай мовы не ведае. Яна пачынае лопаць крыламі і шчабятаць, нібы канарэйка. І кот, здаецца, разумее ейнае шчабятанне.

— Ясна, — кажа ён. — На волю хочаш. Волю ўсе любяць. Ну, што ж... Ляці, птушачка!

З гэтымі словамі ён адчыняе клетку і выпускае лятучую свінку на волю. Тая вылазіць з клеткі, распроствае як след крылы і... цмокае ката ў лоб. Сваім мокрым пятачком. Кот расчулены.