Уладзімер Дудзіцкі - Напярэймы жаданьням

— Што ты там чаўпеш? Мала табе яшчэ гэтага?

— То-ж бы й то... — буркнуў Лявон ня думаючы.

— То-ж бы й то...— сказала за ім Мар’яна. — Гаварыў-бы, от, нешта добрае, а ня гэтакія сабе брэдні вярзьці.

— Дык я-ж і кажу, каб нікуды не валачыся, — суцяшаў жонку Лявон Гужэвіч.

Бабка Агапа прахапілася й моцна завойкала.

— Зірні во, як маці спацела, — ківаючы галавою, клікала Мар’яна свайго Лявона. — Можа, яно й на лепшае, калі гэтак усё пацее...

— Дай-жа Божа, — адказаў Гужэвіч і падышоў да ложка, дзе ляжала ўкрытая ягоным выкуцаным кажухом маці. Выцер кужэльным ручніком матчын лоб, пацалаваў, і позіркі іхныя сустрэліся. Агапа доўга ўзіралася ў сынавы вочы, потым раз-пораз заміргала, і сын убачыў, як з-пад ейных сухіх жоўтых павекаў выкаціліся буйныя сьлёзы і разышліся ў глыбокіх зморшчках шчокаў бліскучымі танюсенькімі нітачкамі.

— Піць... Лявонка... піць... — прасіла Агапа, выпростваючы худыя сіняватыя рукі з прыкурчанымі даланямі. — Піць...

— Мар’яна! Мар’яна! — двойчы аклікнуў, спалохаўшыся, Лявон Гужэвіч.

— Нясу... Нясу... Божачкі, дзе ж гэта тая конаўка?.. Ага, вось яна... нясу... на во...

— Не, Мар’яна... Сьвянцонай, што ў пляшцы! — тупаючы, крыкнуў яшчэ мацней Лявон, прыціскаючы да грудзей выпрастаныя мацерыныя рукі, якія, здавалася, прасілі ў сына найдаражэйшага ратунку. — Сьвянцонай, Мар’яна!..

Глынуўшы сьвятое вадзіцы, Агапа сьцішылася. Лявон яшчэ цяплей яе ўкрыў, пацалаваў у правую шчаку й адышоўся, цяжка дышучы.

За Нёманам яшчэ мацней загрукацела, і так, што аж дрэвы закалыхаліся ад моцнага подыху вільготнага паветра. Неўзабаве ўзьняліся там упярэмяшку з полымем слупы чорнага густога дыму. Два слупы расьлі, расплываліся й паўзьлі, пазалочаныя полымем, празь лес на самую Асінаўку. Над Нёманам яны скрыжоўваліся, і іхныя тупыя канцы паволі загіналіся, абдымаючы ўсю балацяную нёманскую дугу — Асінаўку й Забалацьце. Празь некалькі часінаў паветра йзноў скаланулася. Цяжка стагнала пад нагамі расістая зямля й пахла, ападаючы, пярхотнае, уедлівае, прынесенае ветрам гарыва пажару. Гарэлі Стаўбуновічы.

— Цяпер ужо й Бог вялеў... Трэба ратавацца! — сказаў, махнуўшы рукою самому сабе Лявон Гужэвіч, пазіраючы на чорны, выгінасты ў небе крыж дыму.

Людзі йшлі і ехалі. Адны — на захад, другія — на ўсход. Ішлі й ехалі ўмісуські, куды вочы глядзелі. Несьлі й везьлі вялікае гора.

Скрыпеў і Лявонаў панарад. Каціў яго нехаця, вязучы краем дарогі ледзьве жывых асінаўцаў і мяшкі старызны, аднавокі, кульгавы гужэвічаў дэраш. І Лявон не паганяў каня: ат, няхай ідзе, як ідзе, думалася яму: ступою можна часьцей азірацца на Асінаўку, каб спакайней на душы было й каб мацеры ня так моцна трэсьціся на саламяным сяніку.

На ўзгорку, выязджаючы на вялікую дарогу, Гужэвіч суняў дэраша й павярнуўся тварам да балацянай нёманскай дугі — да Асінаўкі. Яе, такой блізкай і роднай, якая гэтулькі вякоў карміла й паіла Гужэвічаў, ня ўбачылі Лявонавы вочы. Не таму, што асталася далёка, не: чорны крыж дыму расплыўся, асунуўся, усмактаўся баляцянай вільгацьцю паветра і, ператварыўшыся ў цьмяное воблака куродыму, ахутаў ня толькі Асінаўку, але і ўсё ейнае навакольле, і тупаваты ягоны клін плыў, як здавалася Лявону, сьледам за ім — на вялікую дарогу. Віднелася адно, палыскаючы чырвоным бляскам сьценаў у касых промнях сонца, высокая цагельня. Стаяла яна наводшыбе вёскі і ўцалела нейкім дзівам, калі нямецкія бомбы мясілі аднаго разу растрэсеную ўцёкамі калёну савецкіх танкаў паабапал грэблі й каля могілак. Але не цагельні шукалі Лявонавы вочы й нават не Асінаўкі, а двух высокіх бацькаўскіх бярозаў на ягоным двары, каб гэтак пазнаць, дзе туліцца ягоная варыўня. І як ён ні ўглядаўся, прыкладаючы да ілба выгарбленыя далоні, так і ня ўбачыў.

— Мар’яна, разьвітвайся зь сялом, — глуха папрасіў Лявон, круцячы зь вялікага жалю каструбаватымі пальцамі левае вуха. — Разьвітайся... Няхай-бы й маці зірнула... За гэтым гарбом ужо ня ўбачым. Бачыш, як яго завалакло?

Мар’яна маўчала, сядзела яна як укопаная, ціснучы хвартухом выплаканыя вочы. Не варушылася й Агапа, толькі часьцей войкала яна й час ад часу ўсё стагнала, відаць, тады, калі ёй вельмі займала духі. Не гаварыў болей і Лявон Гужэвіч. Зьлез з воза, памацаў, абыходзячы панарад, усе колы, патузаў іх за сьпіцы, потым выбраў з-пад хамута дэрашаву грыву, тужэй сьцягнуў супоню і, зьехаўшы з дарогі, каб людзі на яго ня гукалі, суняўся на невялікім травяністым прагалку. Хворая Агапа, усё больш і больш войкаючы, папрасіла вады. Мар’яна вынурыла з хвартуха вочы, выняла з кашаля акручаную кужэльнаю ланцінаю пляшку з вадою і асьцярожна нахінула яе да сухіх, зморшчаных вуснаў Агапы.