Уладзімер Дудзіцкі - Напярэймы жаданьням

Ад самае сьценкі да паплавоў — гоняў на пятнаццаць Ў- ляжала паласа буйное, зблытанае вятрамі кучаравае канюшыны; паабапал, у ейную меру, расла гэтакая й на суседскім полі. Крыху далей, у разьвілку дзьвюх сьценак, недалёка ад лесу, жаўцелі, прыгінаючы буйныя вусатыя каласы, высокія — па грудзі — ячмяні; а за імі, усьцяж гасьцінца, і ніжэй, дзе клін лесу стыкаўся зь елавінай і замыкаў балота, перакачвалася шырокімі хвалямі яшчэ зеленкаватае жыта. І цяпер, менавіта сяньня, нагадвала яно Палікару бачанае ім адзіны раз на вяку далёкае чужое мора...

Доўга і нібы ўпяршыню, седзячы на біле калёсаў і не выпускаючы люлькі з зубоў, углядаўся гэты моцны, уроджаны гаспадар у дагледжаныя рукамі чалавека сакавітыя палеткі дабра; відаць, шукаў заспакаеньня душы, а можа, і адказу на збой неразгаданых, цікавых і, дарэчы, няпрыемных пытаньняў? І толькі ледзьве пачутыя словы, якія выйшлі зь ягоных вуснаў, калі ён выймаў зь кішэні крэсіва, каб высекчы вагню да люлькі, словы «дай-жа Божа» сказалі, што чалавек шукае й просіць збавеньня, што душа ягоная прачувае нешта нядобрае, благое... Разумеючы ўсё гэта, як разумеючы й няўмольную хаду зьнішчэньня, хацелася падысьці да Палікара Ярашэвіча, узяць у рукі каляныя яго далоні й сказаць, паказваючы на падуладныя чалавеку палі: «Ня журыся, Палікар Ярашэвіч! Чуеш, як моцна пахне зямля? Пэўна, што чуеш... Хто-ж, як ня ты, араў і маеш далей араць свае Пяшчанкі? Толькі ты, Палікару! У твае, а ня чые іншыя, рукі аддадзены яны бацькамі. Хто-ж, як ня ты, паліваў гарачым потам чорную ральлю, каб так высока ўзьняліся пад сонцам напоеныя ім, тваім потам, жыцьцядайныя травы зямлі? Толькі ты, Палікару! Можа-б, яно й гэтыя жаваранкі, што ўзьлятаюць, як згледзець, у блакіт, ці, не раўнуючы, як каменьчыкі, прыпадаюць да тваёй канюшыны, ня цешылі сэрца й не абуджалі прастору, каб ня гэты во плён чалавека-валадара? Ці ня праўда, скажы, Палікару? А ўгледзься адно ў гэтыя васількі сінявокія, што весела ўсьміхаюцца ў ценіве жыта й сарамліва стуляюць кволыя пялёсткі пад гарачымі прамянямі сонца ў поўдзень... Відаць, і яны-б не расьлі, ня ўсьміхаліся, калі-б ня гэтае во сьпеліва — золата каласоў ячменных, каб ня пахла хлебам і мёдам угноеная тваімі рукамі зямля Пяшчанак? Праўда?.. Усё праўда, Палікару! І які шчасьлівы той чалавек, якому доля наканавала таптаць бацькавы сьцежкі-дарожкі... якога не адарвала яна ад зямлі й ня кінула ў вір нафарбаванага, блуднага жыцьця... якога не растаптала ўчарашняя навальніца... Але-ж ты, бачу я, думаеш пра заўтрашняе? Праўда, пра заўтрашняе? Ня журыся, Палікару Ярашэвіч! Ня журыся! Заўтрашняе — заўтрашнім: не ўцячэ й бяз нас не абыдзецца... каб толькі мы самі ад яго, ад заўтрашняга, не ўцякалі... Чуеш, як моцна пахне зямля?» Але навошта было гаварыць? Хіба сам Палікар ня бачыў і ня ведаў усяго гэтага? Хіба і ён ня мог-бы сказаць такога іншаму ды расчуліць і без таго расчуленую днямі душу? У такую часіну чалавек мусіць быць сам-насам са сваімі думкамі й перажываньнямі. І калі ён, зірнуўшы на сонца, адчапіў мянташку й пачаў мянціць касу, відаць было, што месца дакучлівых думак заступіў гаспадарскі клопат...

Гасьцінец курэў густым пылам. Можа-б, яго й не заўважыў Палікар, каб не заняў увагі нязвыклы шум самаходаў, якія шпарка імчаліся з-пад пушчы і, перасякаючы сьценкаю клін Пяшчанак, скіроўваліся ў выган Гарбоў. «Ці ня тыя, часам, што ў Вішнёўцы гаспадарылі?» — мільганула думка, і Палікар адчуў, як нешта халоднае разьлілося ў ягоных грудзях і моцна кальнула ў сэрца. «Яны! Вось так і жыве чалавек... жыве й ня ведае, што яго чакае заўтра... Ня ведае й ня знае. Можа й сьмерць, і можа яна ўжо зусім блізка?» — ізноў вярнуліся й апанавалі Палікара першыя думкі...

Паэтычныя творы Уладзімера Дудзіцкага падаюцца ў бібліяграфічным паказьніку ў пасьлядоўнасьці іх разьмяшчэньня, празаічныя — у алфавіце назваў.

У бібліяграфічным паказьніку ўлічаныя паэмы, вершы, пераклады, урыўкі з мастацкай прозы, публіцыстычныя артыкулы, надрукаваныя ў газэтах, часапісах, зборніках, і творы, якія, па зьвестках складальнікаў збору твораў паэта, нідзе не публікаваліся. Надрукаваныя ў кнізе празаічныя творы пазначаны ў бібліяграфіі зорачкай. Накіды вершаў, асобныя паэтычныя радкі, вылушчаныя з рукапісаў паэта, сабраныя ў асобны разьдзел «Зь незавершанага», яны не камэнтуюцца.

Лічба ў дужках пасьля назвы твора паказвае балонку, на якой надрукаваны твор у кнізе.