Уладзімер Дудзіцкі - Напярэймы жаданьням

Ага... Ня выракся яшчэ?
Нясі-ж на скрут сваю удачу!..
Нясі-ж! Крывёю труп сьцячэ...
А мо’ я сьмерці твар убачыў?

Хвастаў горб зьвера дождж касы,
і бег таропкі думак гнобіў,
здалося, быццам валасы
старчма на вузкім сталі лобе.

— Ідзі-ж, ідзі-ж, касьцяк, паўзі!
Паўзі, разумнік...
бліжай, бліжай!..
Хто-ж гэта месіва гразі
на кастылі крывыя ніжа?

Чые-ж там ськівіцы жуюць
вуглі чырвоныя на дроце?..
Хто-ж палыскуе гэтак муць
касой іржаваю упоцем?

А там... А там!..
Сіпяць вужы?
Вачэй сьмяюцца праварыны?..
Ха-ха, ха-ха!..
Крыжы... крыжы... —
зарагатаў гарляк зьвярыны.

— Вазьмі-ж мяне...
Вазьмі, вазьмі!..
Няма ратунку і збавеньня!..
Навяз, разьятраны, грудзьмі
на дзіды гострыя каменьня.

11
Табе, мой голубе, унук,
даўно ўжо расказаць хачу я
жывую казку. Час мінуў,
і пра яго ты не пачуеш,
калі памру я. Родны дзед
мне расказаў ’шчэ днямі тымі,
калі зьбіралі на градзе
ўдваіх капусныя лісты мы.

А сам пра час былых вякоў
ад жабрака, што граў на ліры,

пачуў за восем медзякоў,
калі буслы ішлі на вырай.
Не напісаў ніхто яшчэ
ані пра час той, ні пра бусла,
а казка сочыцца, цячэ
паволі з вуснаў і да вуснаў.

На неазначанай вярсьце
ля пушчы — Белае балота,
зь вясны да восені расьце
адна-аднюткая там лотаць.
Балота зыбкае ня сьпіць
ні уначы, ні ў дзень цалюткі,
сябе няцяжка утапіць
на цаліне ягонай гнуткай.
Пад цаліной — вада й вада,
а пад вадой сінеюць горы,
якія — цяжка разгадаць,
а праўда — вось што нам гаворыць.

Паблізу самых сініх гор,
што йшлі ад мора і да мора,
на неакрэсьленым прасторы
між рэк блакітных і вазёраў
спакон вякоў жыла, ляжала
адна вялікая дзяржава.

Народ — багаты, ня скупы,
гасьцінны, мудры, працавіты:
араў, касіў і сеяў жыта...
А сьвет спакусай падкупіць
імкнуўся меж ягоных варту;
і аблягалі хмары ўпарта
няраз дзяржаўны супакой
і схілы гор, і сьпіну пушчы,
але ні разу не разлушчыў
гарэха збройнаю рукой
ля межаў зманлівых злачынец:
у край быў шлях яму зачынен.

Народ із розных быў плямён,
але ўважаў сябе адзінай
сям’ёй, нібыта нарадзіла
адна іх маці.
Заўжды ён,
калі на край паўзла навала,
зямлю, што долю ўзгадавала,
што хлеб людству дала і соль,
сыноў галубіла, расьціла
і наліла нязломнай сілай,
што абышла нягоды, золь
і ўратавала веліч славы
свае дзяржавы-Сьвятаславы,
абараняў, як сэнс жыцьця,
як маці сына у няшчасьці,
каб сьмерць ня здолела украсьці,
і ўпарта краю родны сьцяг
наперад нёс.
І па віхуры
на чужынецкіх сьценах муру
ламаў ён дзіду перамог
і выразаў мячом на вежах
пячатку з вобразам мядзьведжым,
каб не адважыўся, ня змог
напасьнік выламацца зь меры
і больш ня стукаўся у дзьверы...

Ня бралі войнікі-сыны
з чужых зямель ніякай дані;
і як бы вораг ні паганіў
удачаў іхных, штовясны
ля пераможнае мясьціны
прымалі ворага гасьцінна
і частавалі караля
ці князя нейкага з дружынай
віном брусьнічным і ажынным,
адборным мёдам — чым зямля
плаціла кожнаму за працу,
было чым госьцям частавацца...

На разьвітаньне із байніц,
пасьля ўрачыстых княжых словаў,
ізь літых бітніц адмысловых
на першым завадзе зарніц
пускалі ў сінь тугую налпам
сто чатырнаццаць моцных залпаў.

Вось так ля самых сініх гор,
што йшлі ад мора і да мора,
на неабсяжным тым прасторы
між рэк блакітных і вазёр
спакон вякоў жыла, ляжала
адна дзяржава-Сьвятаслава.

Між тым, у хораме ля скал,
за васямнаццацьцю замкамі,
дзе збуцьвянеў ад часу камень,
дзе жыў адважны князь Аскал,
ішла з чужынцамі размова...

Утаямнічанае змовы
ніхто ня ведаў і ня чуў,
і толькі грозная княгіня,
каб посьпех змовы не загінуў,
паліць загадвала сьвячу
ад першых зораў і да зораў,
каб не наслаў Бог часам мору
на князя.
Ўдзень і уначы
ад злых вачэй зямлі вялікай
праз слуг-ганцоў сваіх паклікаў
ён войска хорам сьцерагчы.
І сьвіце князь Аскал зьняверыў
і ўсіх на забаўку да зьвера
у лёхі хораму укінуў
і, каб зацерці сьлед злачынства,
каб выйшла гладка ўсё і чыста,
даў спадкаемцу свайму, сыну,
наказ — усьмерціць тыя душы,
якія сон ягоны зрушаць...
І от ізноў ва ўсе канцы
тае дзяржавы-Сьвятаславы —
да рэк, вазёр, балот іржавых —
імчацца сынавы ганцы,
імчацца пешкі, мчацца конна
з такою весткаю няпоўнай:
«У слаўным хораме, ля скал,
памёр вялікі князь Аскал...
Цалуйце сьлед ягоных ног
на скрыжаваньні ўсіх дарог!
Ану-ж убачыць ля дарогі
шчасьлівец дух зямнога Бога»...