Уладзімер Дудзіцкі - Напярэймы жаданьням

Гулі мядзяныя званы...
Усьцяж дарог стагналі людзі:
«Як жыць бяз князя рай наш будзе?
Як будзем жыць цяпер адны?
О дух сьмяротнае напасьці,
вярні у рай наш сонца шчасьця!»

Між тым у хораме ля скал
за васямнаццацьцю замкамі,
дзе збуцьвянеў ад часу камень,
сядзеў з дружынаю Аскал
і вёў таемную размову.
Ніхто ніводнаму на’т слову
ня сьмеў пярэчыць, бы ня чуў...
І толькі грэшная княгіня,
каб посьпех справы не загінуў,
паліла жоўтую сьвячу
ад першых зораў і да зораў,
каб не наслаў Бог толькі мору
на князя.
«Сьвятаслава,
кажу вам, хутка можа стацца
цэнтраляй сьвету і зямлі
ўсяе на цэлым белым сьвеце.
Адно уцямце вы, што я,
памёршы, мушу уваскрэснуць,
што на зямлю прыйду ізноў
караць жывых зямлі і мёртвых...
Пераканаць вам трэ’народ,
што я памёр, а дух жыве мой,
і каб маліліся усе
за паварот мой найхутчэйшы.
Але-ж пра гэта — толькі тут,
на нашых землях, зразумейце...
А там — за межамі — жыву
і доўга жыць і княжыць мушу...

А я, тым часам, спакушу
народы сьвету і дзяржавы,
што жыць нам трэба надалей
усім у злагадзе і дружбе...
Які вялікі, цяжкі грэх
я на душу бяру, мой Божа,
калі ад заўтрашняга дня
ператвару сябе у Бога».

12
Вартуе цемра зьвера цень,
а зьвер — бліжэй, бліжэй да мэты.
Што-ж сьніцца беднай сіраце
пад дахам зор у момант гэты?

...Крутая сьцежка. Грузкі брод.
Вазёры ліштвамі абшыты...
Вялікі чорны калаўрот
прадзе кустоў густых ракіту.

Спыніўся: мякішам мяздры
шнуры ягоныя набраклі.
Лускою счахлае зары
частуюць цені племя грака.

На балі гэткім, на карчы,
жывое з глузду можа зьехаць.
Ля пня, укопаны, тырчыць
расьпечаны драцяны вехаць...

Нахлынула смуга. Прылёг,
стуліўшыся, хлапец ля куста.
Ашчэрыўся асельнік-лёх,
злачынны валадар распусты:

— Ты стойма маеш сьцерагчы
асеці зорныя і пушчы...
Сівая ведзьма на карчы
зубамі шкла табе налушчыць.

Гарбуля — гнеўная Яга, —
як што на прысмакі ты ласы,
сьпячэ зь ігліцай пірага,
а з вухналямі зварыць квасу...

— А што... а што, калі сюды...
калі пастукае у дзьверы?.. —
дрыжэў прад воблікам блядым
хлапец ля ног калматых зьвера.

— Дзядусь надыдзе... Аднаму
мне крыху вусьцішна. Баюся...
Каму-ж паскардзіцца, каму,
калі Яга мяне укусіць?

— Дзядусь!
— Маўчы!
— Хутчэй сюды!..
— Якога клічаш сюды дзіка?
— Я...
— Чуеш нейчыя сьляды?
— Я дзеда роднага паклікаў...

— Клянуся чортам, абмінуць
няхай увагу зьвера крокі,
прымушу выпіць бруду муць
із самай лужыны глыбокай...

Як вецер сьлед мой заграбе,
магу цяпер ужо прызнацца:
смалой на кволым тваім лбе
з уцехай выпеку «13».

Э, ліха думак! Сьцеражы
спакой балотаў зыбкіх, кручы...
Засьнеш-жа — выкалю крыжы
на жываце ражном пякучым, —

сказаў такое хлапчуку
вядзьмак, крывёй наліўшы жылы,
крутнуўся двойчы на суку,
і цемра сьлед заваражыла.

— Што зьвер двухногі мне чаўпе? —
падумаў, сеўшы каля прызбы.
Ад страху дзікага цяпер,
здаецца, камень перагрыз-бы.

Сядзіць, і мроіцца яму,
што сам смакуе саду сьлівы...
— Дзядусь! Я птушку перайму...
Дзядунька, я не палахлівы...

Прамчаўся нехта па траве
і прылабуніўся ля плоту.
— Дзядусь!.. Страшэнны чалавек
сьвідруе цемру носам крота...

Дзядунька, срэбра на расе
убачыў... Забаўка якая!..

_____

Сякерай горла перасек
двухногі. Ліпкая, гляўкая
сьціскае грудзі кроў...
— Вядзьмак...
— Якая злосная, Яга, ты...

Расьцьвіў, здалося, сіні мак
і зьнік над пушчаю рагатай.

Злы дух у цемры рагатаў,
і цені стукаліся лбамі...

Прыліп, як клешч, да жывата
вядзьмак счарнелымі губамі.

Гаіла неба боль пакут.
— О, каб дзядусь пра сьмерць праведаў!
Прачнуўся, стаў —
на лабяку
ні ведзьмака няма, ні дзеда.

1944-1955

1
Ад болю ўсё яшчэ гудзе
разгневанае цела краю...
Жыве яно — не памірае:
употайкі цяпло грудзей
ягоных сьпеліць травы поля,
і як ні смаж іх, ні палі,
праз скібы чорныя ральлі
яны зірнуць-такі на волю,
крамянай сьвежасьцю вясны
умыюцца. Расой валогі
спалошча мораку цьвілога
зара усходу сьлед квасны,
і усьміхнецца поле хатам,
і як ні смаж іх, ні мары,
убачаць зноў гаспадары
сваіх клапотаў плён багаты.