Лариса Гениюш - Збор твораў у двух тамах. Том 2. Проза

На тым тыдні памёр наш стары святар. Пахаванне было вельмі ўрачыстае. 8 святароў і чужыя пеўчыя зрабілі гэты абрад вельмі цікавым, узварушліва ўзнёслым. Новаадрамантаваны храм, адноўлены і ўвесь ззяючы, ледзь змясціў у сваіх сценах “веруючых і няверуючых”. Праўда, я мала што бачыла з гэтай урачыстасці, бо на маю долю прыпаў абавязак і прыгатаваць, і прыняць святароў і рэшту прысутных. Цела с.п. айца Сергія павезлі ў Менск (так хацела дачка), а мне давялося гаспадарыць. Стамілася крыху. Пасля кожнага пахавання застаецца цяжкае ўражанне. Апошні час дрэнна сплю, хоць сэрца пачало дакучаць меней.

Я Вам вельмі ўдзячная за Вашу мілую шчырасць. Я згодная з Вамі, але не магу стаць у адзін рад з тыпамі, якія толькі і звяртаюцца да людзей: “И когда же она помрёт?” Агідна мне ад такіх “добразычліўцаў”. Богу пакідаю лёс – і іхні, і свой, і ніякага сыцейшага куска хлеба з такіх рук не пажадаю! Цалую Вас! Вітайце хатніх.

Ваша Ларыса Геніюш .

Зэльва, 23 снежня 1981 г.

Даражэнькая Людвіка Антонаўна!

Дзякуй за ліста, за прывітальную святочную картку. Пытаецеся, ці ёсць весткі ад сына? Няма зусім! Нават не ведаю, ці дайшлі да іх мае пасылкі, ці дзе застраглі? Няма ніадкуль лістоў з-за мяжы! Справа ў тым, што на іхніх віншавальных картках бываюць падчас анёлкі. Яны для зэльвенскіх цэнзараў маіх лістоў страшней за атамную бомбу. Магчыма, аддадуць мне тыя лісты, добра іх прымяўшы ды выпатрашыўшы, гэта бывае, але толькі пасля Вадохрышча, апошняга хрысціянскага свята, звязанага са святам Каляд.

Гэтаму ўдзяляецца тут агромная ўвага. Куды большая, чымсці пустым перадсвяточным прылаўкам, на якіх – ні масла, ні каўбасы. Ёсць, праўда, сытае мяса па 3 руб. 30 кап. кг. Але дзе-хто нешта закалоў, ці нешта прыслалі пасылкаю, ці з сяла прывезлі – так тут і кідаемся.

Вось не сплю начамі са страху аб сваіх, але такі ўжо “рытуал” – лісты ў нашай культурнай краіне аддаюцца нам толькі тады, калі ўсе анёлы і нованароджаны маленькі Хрыстос стануць меней актуальнымі для жадаючых дабра і любові, спакою і міру людзей.

Хаты нашай зімою зносіць не будуць. Яна і суседнія стаяць насупраць пышнага гарсавета, перад якім павінен быць “парк культуры и отдыха”, здаецца. Бог ведае, што знача культура. У кожным выпадку, паркі яшчэ яе не робяць. Сяння – наадварот. Хата наша цікавая. У вайну згарэла ўся амаль Зэльва. Пажар спыніўся на нашай хаце, якая засланіла сабою другія. Хлеў згарэў. Стары мужаў тата Пётр Станіслававіч (былі, відно, з уніятаў, як і мой дзед Павал Францавіч) застаўся ў Зэльве, не ўцёк, і ўсё паліваў чарапіцу вадою. Так і захаваў хату. Памёр, бедны, адзінокі. Яго тут арганізавана дашчэнту абабралі, але пустыя сцены, дзе некалі нарадзіўся наш сын, а пасля гадаваўся ўнук, нам вярнулі. Спачатку спалі мы на сяннічку на зямлі і былі шчаслівыя, што мы ў сваёй хаце. Пасля купілі керагаз. Я пасадзіла дрэвы і кветкі, з якімі размаўляла. Будзем бачыць, што далей прыдумаюць з гэтай хатаю зэльвенскія “вяльможы”. Я на паганым уліку, бо акрамя суседскіх дзяцей і людзей нашых простых па пошце прыходзяць яшчэ анёлкі… Вось так.

Настрой мой дрэнны. Здароўе такое, што магло б пацешыць маіх самых заклятых ворагаў у Зэльве. Галоўна – нейкага Карпеева ў райспалкоме, якога вялікім адзіным козырам ёсць, што ён сын пастуха, а людзі зусім не застанаўляюцца на тым, што Ленін не быў сынам пастуха. Маркс – таксама. І аднаго толькі факту пастуховага паходжання мала для таго, каб разумець людзей, дапамагаць ім, рабіць іх сябрамі савецкай улады. Народ – гэта не статак кароў, дзе пастух усемагутны над імі. Народ – гэта і ў нас, да пэўнай меры хоць, дэмакратыя.

Даруйце ласкава, што думаю і разважаю, пішучы да Вас. Бо з кім жа мне пагаварыць? Шмат пакрыўджаных прыходзіць да мяне па раду, і адзінае аб’ектыўнае жорала, дзе яшчэ ёсць справядлівасць, гэта наша ЦК. Было такім яно пры Машэраве, думаю, што і сяння такое ж.

Цешуся, што Вам крыху лепей. Думаю, што гэта звязана і з пагодаю. Калі мароз – і мне шмат лягчэй. Былі ў мяне нядаўна госці з Менску, два сябры. Рослыя, як дубочкі, разумныя, талковыя, добрыя. Жаль – прывезлі мне трохі прысмакаў і паспяшаліся дамоў. На Вас гляджу з любасцю па тэлебачанні. Цешуся, што Вы маеце такую добрую памяць, што мова такая цудоўная, што кажаце “Менск”... Заўтра ў 19 г. 20 мін. будзе зноў перадача з Вашым удзелам – 20 мінут.

Мне ніхто не прысылае газетаў з матэр’яламі пра М. Багдановіча. Чытаю “ЛіМ”, “Литературную газету”, дзе таксама хораша пісалі пра яго. Учора глядзела перадачу са святкавання ягонага ж 90-годдззя ў Маскве. Прайшоў там гэты вечар на ўзроўні. Мне спадабалася.