Лариса Гениюш - Збор твораў у двух тамах. Том 2. Проза

Дзякуй Вам за цудоўныя, дарагія сувеніры М. Багдановіча. Прышлеце яшчэ што, калі маеце больш. Мне ніхто нічога не прыслаў. Маладыя сябры прывезлі толькі “Вянок” і “Дзень паэзіі”, дзе ёсць мой адзін верш. Нешта слалі мне, але канверт прыйшоў зусім парваны і выпатрашаны, перавязаны матузком, з лістом толькі. Той канверт я адаслала сябрам як узор культурнага абслугоўвання нашага грамадства. Пабудавала ім дзяржава пошту, як палац, цёплую, вялікую, дык маглі б хоць працаваць там добрасумленна. Буду вельмі чакаць хоць кароценькай вестачкі ад Вас аб здароўі Вашым і, галоўнае, Слаўкі. Бедны юнак, але да пэўнай меры і добра, што ён каля Вас. Не ўздумайце хоць выбірацца на могілкі 26 студзеня… Пацяплее – тады завязеце кветачку яму. А так успомніце ўдома.

Учора нарэшце было пару слоў ад Міхася, які цяпер у Беластоку. Пасылку атрымаў. Ліст – з абдзертымі маркамі, клеяны-пераклеяны, змяты. Быццам мы не Еўропа і не канец ХХ веку ў нас, а нейкае Сярэднявечча.

Будзьце здаровенькія! Усіх шчыра вітайце. Цалую і абнімаю Вас і Слаўку.

Ваша Ларыса Геніюш .

Няхай лекар назначыць Слаўцы рондаміцын і параіць, як яго даваць. Я пазалетась вылечыла ім васпаленне лёгкіх. Памагло. Цяпер я моцна хварэю на грып. Сяджу ўдома, не выходжу.

Зэльва, 27 студзеня 1982 г.

Добры дзень, Валодзя!

Ліст твой патрос мяне, як патрасае чалавека адкрыты, магільны дол, куды на вечнасць аддаюць зямлі астаткі нашага мінулага, некага, хто быў нашай народнай вартасцю, на гэты раз – у песні.

Лірычны тэнар. Наша народная песня ў яго выкананні была непараўнальна чароўнай у свой час. Яна ўзносіла беларускія сэрцы, прамаўляла дасканаленай вякамі мелодыяй зямлі і вяртала ў лона народу тых, хто нечаму адышоў ад роднага, ад свайго. Была сілай і асалодай для пазбаўленых у той час права на голас беларусаў.

Напішы мне: калі, як ён памёр, хто пахаваў яго і дзе яго пахавалі? Няхай лёгкай будзе яму чэшская зямля. Спачывае там недзе Ф. Скарына і многія сыны нашай Беларусі. Няхай жа ім сняцца сны аб Беларусі!

Час бязлітасна і няўмольна забівае пакаленне за пакаленнем, па якіх пакідае народу сляды. І тут засталася беззаганна выкананая, вынашаная ў сэрцы песняра, ягонае маці і продкаў, выпеставаная доляй народу нашая песня. Высака ўзняў яе сваім майстэрскім, высокамастацкім выкананнем у змрочны для нас тады час. Пасля ён ужо не здольны быў так цудоўна яе перадаваць – позні быў век…

Памятаю яго прыезд у Прагу з разбітай вайною Варшавы. Няшмат было нас у Празе, але ўсе прынялі яго, як роднага. Лёс закінуў там неабыякавых людзей, так што ўсе добра разумелі ягоную вартасць і вартасць нашай песні ў яго выкананні. Перажыўшы вайну, пяяў часамі, каб даць людзям у цяжкі час чысціню і веліч свайго, роднага. На маю думку, рабіў ён разумна, бо адмераны час голасу, таланту і жыццю людскому, і данае Богам, прыгожае і велічнае, трэба сеяць заўсёды, як сеецца зерне на раллю, каб ніколі не загінуў, не звёўся наш хлеб. Зямля родзіць і корміць пры ўсялякіх, самых жудасных варунках, і гэтым перамагае смерць!

Забэйда-Суміцкі не быў нейкім палітдзеячом ці асабліва ахвярным падзвіжнікам-альтруістам. Ён быў вялікім спеваком, па натуры – хутчэй, эгацэнтрычным, бо ведаў цану сабе і адчуваў святасць беларускай народнай песні, якую яму наканавана было ўзняць з пылу сцежак сялянскіх да найвышэйшых, канцэртных вышынь! Дзякуй яму за гэта!

Я рада, што ў часы вайны магла накарміць яго і, як роднага, прыняць у нашай скромнай кватэры, дзе вучыў ён першых літараў нашага сына і перажываў разам з маім мужам усе навіны і жахі беларускай рэчаістасці ў той час. Рада таксама, што мінуў яго і той жудасны, пакутны шлях, які выпаў на нашую долю. Лёс дзеліць кожнаму роўна паводле ягоных магчымасцяў перанесці цяжар жыцця.

Перадачу, аб якой ты пішаш, я крыху захапіла. Была ў мяне якраз госця. Я чула, як казаў дыктар: “Не такі шырокі і высокі куфар, як у Ларысы Геніюш”. Здзівілася крыху.

Апошні час я перанесла цяжкі грып, але ўжо ізноў на нагах. Ад сына і ўнукаў ніякіх вестак. Я не супраць да іх пераехаць.

Аб сваёй кніжцы нічога не ведаю. Юльку за вершык моцненька пацалуй.

Зэльва, 30 студзеня 1982 г.

Даражэнькая Людвіка Антонаўна!

Рада, што Слаўка здароў і ўжо гаспадар поўны ў Вашай хаце. Сяння быў ліст ад Алесіка, малодшага ўнука. Таксама падбіраецца пад гаспадара, клапоціцца, як тут даю рады. Піша, што ў іх цяжка. Надта прыдаліся мае пасылкі. Жаль – нельга болей ім нічога ад нас паслаць. Богу дзякаваць, што хоць усе здаровыя. І што там будзе заўтра? Толькі б спакой нарэшце.