Уладзімір Караткевіч - Маці Ветру

І душыцелі дабівалі людзей Вашчылы, і зноў было цяжка, і палалі ўначы хаты.

І ўсё ж яны трэсліся ўначы ў ложках, калі рып мужыцкіх вазоў будзіў іх, і ў агнях начлежнікаў за ракою бачылі яны агнявыя віцы. Яны баяліся занадта мучыць той люд, што заставаўся ў жывых, бо жорсткі позірк Вашчылы, бо моцныя рукі Карпача, бо адвагу Ветру бачылі яны ў кожным позірку, у кожных мазалістых руках, у тысячах твараў і тысячах рук беларускіх.

Што ж датычыцца Ветру, дык яго, разам з іншымі, зашылі жылаю ў мядзведжую шкуру і зацкавалі хартамі ў марозны ясны дзень на плошчы горада Крычава.

Калі ён, задушыўшы некалькі ваўкарэзаў, упаў і вялікі хорт упяўся ў яго глотку, што спявала песні і смяялася, калі ўжо нельга было вызначыць нічога чалавечага ў тым, што ляжала на зямлі, — сівая жанчына ў чорным рантуху раптам крыкнула і ўпала мёртвай на прымяты снег.

Сэрца яе не вытрымала.

І над корчамі страчанах, над палаючымі сёламі, над пáлямі і шыбеніцамі, над бядою народная рагаталі прэсвітэры-інквізітары, рагатаў Пястрыцкі, рагаталі суддзі трыбуналу... Адзіны чалавек, які мог растлумачыць, што смяяцца ім няма прычыны, ляжаў мёртвы на зямлі, і яны са здзіўленнем прыгадвалі яго словы: “Мой праклён хутка з’явіцца на вашых ілбах!”

Паны, да якіх ён дакрануўся, яшчэ нічога не разумеючы, рагаталі над корчамі страчаных.

Усе яны памёрлі.

Сакавік 1956 г.

Лесавічы

Чырвоны з пунсаватым адлівам.

Рагацінамі.

Прыдзвернік, чалавек, які ўначы са зброяй вартаваў дзверы спальні гаспадара.

Мядовыя лубкі рабіліся з адзінага кавалка лубу з тугой крышкаю.

Бабровая сяліба.

“Валак” — вазок для язды па балоце, які “валачыўся”, без колаў, “котчы вазок” — кібітка.

Цёплы жаночы каптан.

Хустка, шаль, які накшталт плашча вісеў амаль да зямлі.

Тонкая жаночая вопратка.

Падарожны, вандроўнік, валацуга.

Гліняная скавародка.

Праводзіць час, сябраваць, што завецца “сябры не разлі вада”.

Знак да пачатку паўстання, паходня. Коннікі скакалі з ёю ад двара да двара, перадаючы ў кожным сяле як эстафету.

Пярсцёнак з пячаткаю.

Гэта кароткі меч.

Чалавек, які заведваў гардэробам магната ў яго маёнтку.

Адна з гэтых страў, пастаўленая на стол, азначала адмову, а ўсе тры былі страшэннай смяротнай абразаю жаніху і свату.

Вялікая Мядзведзіца.

Дыба.