Эрих Ремарк - Тры таварышы (на белорусском языке)

- Такое шкло не з'яўляецца серыйным абсталяваннем нiводнай машыны, запярэчыў я мякка, але настойлiва. - У некаторых марак толькi пярэдняе шкло такое. Але толькi не вялiкiя бакавыя.

Я пасiгналiў i перайшоў да апiсання ўнутраных выгод - скрынак, сядзенняў, кiшэняў, шчытка кiравання, - я закрануў самыя дробныя дэталi, я нават працягнуў Блюменталю запальнiчку i выкарыстаў магчымасць прапанаваць яму цыгарэту, каб неяк перамянiць яго настрой. Але ён адмовiўся.

- Не куру, дзякуй, - сказаў ён i паглядзеў на мяне з такiм сумам, што ў мяне раптам закралася жудаснае падазрэнне: магчыма, ён iшоў зусiм не да нас, магчыма, ён памылiўся - хацеў купiць нешта iншае, машыну, каб абстрочваць петлi, цi радыёпрыёмнiк, а цяпер нерашуча стаяў тут, перш чым пайсцi.

- Давайце пракоцiмся на пробу, пан Блюменталь, - нарэшце прапанаваў я, ужо зняможаны.

- Пракоцiмся? - здзiвiўся ён, быццам я сказаў нейкую лухту.

- Праедземся. Вам жа трэба паглядзець, на што здольная гэтая машына. Яна проста сцелецца па дарозе, iдзе, як па рэйках. А матор цягне, быццам гэты цяжкi кузаў лягчэй пушынкi.

- Што ездзiць, - ён махнуў рукой, адмаўляючыся. - Едучы, нiчога не ўбачыш. Недахопы машыны заўсёды заўважаеш толькi потым.

"А няўжо ж, д'ябал ты чыгунны, - падумаў я са злосцю. - Цi ты думаў, што я цябе буду носам тыцкаць у iх?"

- Ну, добра, не дык не, - сказаў я, страцiўшы надзею. Чалавек не думаў купляць, усё было зразумела.

Але раптам ён павярнуўся, паглядзеў мне адкрыта ў вочы i сказаў цiха i рэзка i вельмi хутка:

- Колькi машына каштуе?

- Сем тысяч марак, - адказаў я не мiргнуўшы, як выстралiў з пiсталета. Ён не павiнен быў заўважыць, што я хоць на момант задумаўся. Кожная секунда няўпэўненасцi магла каштаваць тысячу марак, якiя ён вытаргаваў бы. - Сем тысяч чыстымi, - паўтарыў я цвёрда i падумаў: "Калi дасi пяць, то i забiрай!"

Але Блюменталь не даваў нiчога.

Ён коратка засоп.

- Задорага!

- Вядома! - сказаў я, канчаткова здаючыся.

- Як гэта - вядома? - спытаў Блюменталь раптам даволi па-людску.

- Пан Блюменталь, - адказаў я, - вы сёння сустракалi хоць аднаго дзiвака, каб, пачуўшы цану, сказаў нешта iншае?

Ён уважлiва прыгледзеўся да мяне.

Потым на яго твары прамiльгнула нешта падобнае да ўсмешкi.

- Так. Але машына сапраўды занадта дарагая.

Я не паверыў сваiм вушам. Нарэшце з'явiўся доўгачаканы нармальны тон. Тон зацiкаўленага чалавека. Цi нейкi новы закляты падвох?

У гэты момант у двары з'явiўся элегантны франт. Ён дастаў з кiшэнi газету, яшчэ раз праверыў нумар дома i накiраваўся да мяне.

- Тут прадаецца "кадзiлак"?

Я кiўнуў i моўчкi глянуў на жоўтую бамбукавую палачку i скураныя пальчаткi.

- Можна паглядзець? - зноў спытаў ён без анiякага выразу на твары.

- Вось ён, - сказаў я. - Але, можа, вы пачакаеце хвiлiнку, пакуль што я заняты. Пасядзiце там, калi ласка.

Франт на хвiлiнку прыслухаўся да шуму матора, твар яго спачатку выявiў крытыку, а потым адабрэнне, i мы зайшлi з iм у майстэрню.

- Iдыёт, - буркнуў я яму i хутка вярнуўся да Блюменталя.

- Калi вы паездзiце на машыне, дык зменiце сваю думку пра цану, - сказаў я. - Вы можаце абкатваць яе столькi, колькi вам захочацца. Можа, мне вечарам заехаць па вас, каб зрабiць пробную ездку, калi гэта вам лепш падыходзiць.

Але часовы парыў ужо знiк. Блюменталь зноў стаяў як гранiтны прэзiдэнт харавога таварыства.

- Не варта, - сказаў ён. - Мне трэба iсцi. Калi я захачу зрабiць пробную ездку, то магу патэлефанаваць вам.

Я ўбачыў, што ўжо цяпер нiчога не зробiш. Гэтага чалавека не пераканаеш.

- Ну добра, - пагадзiўся я. - Але, магчыма, вы далi б мне свой нумар тэлефона, каб я паведамiў вам пра з'яўленне яшчэ якой зацiкаўленай асобы?

Блюменталь неяк дзiўна глянуў на мяне.

- Зацiкаўленая асоба - яшчэ не пакупнiк.

Ён дастаў цыгары i прапанаваў мне. Ён запалiў. "Карона"! Вiдаць, грошай у яго было як вошай. Але мне ўжо было ўсё роўна. Я ўзяў цыгару.

Ён зычлiва падаў мне руку i пайшоў. Я глядзеў яму ўслед i цiха, але грунтоўна праклiнаў яго. Потым вярнуўся ў майстэрню.

- Ну? - павiтаў мяне франт Готфрыд Ленц. - Здорава я прыдумаў? Убачыў, як ты пакутуеш, i вырашыў дапамагчы. Пашанцавала, што Ота, ад'язджаючы, пераапрануўся. Я, як убачыў, што вiсiць добры касцюм, галопам памчаўся, залез праз акно туды i назад i з'явiўся пад выглядам сур'ёзнага пакупнiка! Выдатна, цi не праўда?

- Па-iдыёцку, - адказаў я. - Чалавек той хiтрэйшы за нас абодвух, разам узятых. Паглядзi на цыгару! Марка пяцьдзесят за штуку. Ты мне адпудзiў мiлiярдэра.

Готфрыд забраў з рук у мяне цыгару, панюхаў яе i прыпалiў.