Альгерд Бахарэвiч - Ніякай літасьці Альгерду Б.

А можна пайсьці і далей. Параўнаваць трошкі да таго даўно вымерлага сьвету, у якім кожная рэч была непаўторным творам: ад тэлефону да матыкі, да сьвету, яшчэ не сапсаванага літаратурай. Дзе мятлік нічога не сымбалізаваў, а лётаў сабе і крэсьліў у паветры знакі быцьця, і дзе бедную гусь ні з чым не рыфмавалі, а елі, выціраючы тлустыя пальцы проста аб штаны.

Не прыкідвайся, што ты не такі і хочаш жыць тут і цяпер. Тут і цяпер здольны любы дурань. Ты іх ня любіш, ты апрануты ў сёньня, як у зьмірыцельную кашулю. Дый хто будзе раўнаваць да цяпершчыны. Хіба што палітыкі. Але рэўнасьць цяперашніх нацыяў да свайго і чужога мінулага – усе гэтыя бязглуздыя войны за ня намі падзеленую спадчыну – не кранаюць. Рэўнасьці трэба хрыбет асобнага ўзятага чалавека, каб зайграць на ім свае маршы. А дзе ляжыць хрыбет нацыі? Трохі сьмешныя ўсе гэтыя крыўды на літоўцаў: нам няма чаго дзяліць ні зь імі, ні з палякамі. А рэўнасьць усё адно ёсьць. Дробная, гідкая. Толькі на Антокаль 1929-га зь ёй не патрапіш. І нават да Наваградку 2013-га на яе сьлізкай сьпіне не даедзеш.

Рэўнасьць – гэта ўмоўны лад. А мінулае – пэрфэкт, дасканаласьць, якая адбылася.

За такое асабістае мінулае, якое ўжо ніколі не пражывеш і да якога часам так моцна раўнуеш, можна запраста аддаць кавалак свайго жыцьця. Прызнаньне за прызнаньне: асабіста мне хацелася б апынуцца ў Бэрліне годзе так у 1922-м. Выправіцца на шпацыр, праехацца ў мэтро, пасядзець у кавярнях і на начных вакзалах. Палову жыцьця аддаў бы. Ну, ня цалкам, вядома. Часткамі. Па месяцы, па тыдні – на білет у адзін канец неяк набралося б.

Або – у Менску 60-х. Пакінуўшы машыну часу ў кабеты з пажоўклага фотаздымка. Зьліцца з натоўпам, не падаваць выгляду, сесьці ў трамвай, трапіць пад грузавік… Застацца.

Рэўнасьць да мінулага – гэта мастацтва, на якое здольны кожны, такое самае бессэнсоўнае і вялікае хараство. Яна нічога не стварае, яна інтымная і балючая, яе лепш трымаць пры сабе. Калі яна і натхняе нас на ўчынкі – дык не на тыя, якімі варта было б ганарыцца. Яна заганяе нас у кут: калі я раўную цябе да твайго мінулага, калі я наогул раўную да мінулага – значыць, яно яшчэ ня скончылася. Значыць, давядзецца глядзець на цябе з учора. Але ўчора ніякай цябе яшчэ не было.

Значна лепш раўнаваць да будучага. Менавіта гэтае пачуцьцё гоніць час наперад і стварае нагоды: інфармацыйныя і проста выпіць за штосьці.

Цяжка ўявіць сабе, што некалі сьвет будзе існаваць безь цябе. Што цябе не запросяць, безь цябе абыдуцца. Рэўнасьць пячэ вочы, рэўнасьць вымушае думаць пра вечнасьць і ўскокваць у апошнія вагоны – без увагі на тое, што іх адчэпяць на наступнай жа станцыі. Думаць пра вечнасьць і займацца такімі небясьпечнымі скокамі – справа пісьменьнікаў. Вось жа, ня так даўно адразу некалькі аўтараў пакінулі праўладны саюз (пакінем рытарычным пытаньне, што яны там наагул рабілі). Раўнуючы да мінулага, ты па-за законамі. Прыраўнаваўшы да будучыні, ты апынаешся ў магічным коле этыкі. Хочацца даказаць часу, што ты лепей. Хочацца застацца.

Я пішу гэтыя радкі ў цудоўнай хаце на Глыбоччыне, у месцы, дзе пакуль што ніхто не пераймаецца рэўнасьцю да мінулага. Рэўнасьць да такіх рэчаў жыве ў гарадах – або ў непамерна вялікіх вёсках, дзе ваколіцы заўжды захінутыя імглой, так што не разьбярэш, дзе мяжа: паміж мінулым і будучым, паміж тваім учора і нашым заўтра. Пішу і спрабую ўявіць сабе, як зьменіцца тут усё, калі рэўнасьць да будучыні дабярэцца сюды, і што будзе з намі, і што з табой, і што мне рабіць зь імі, тваімі беспакойнымі жоўтымі мятлікамі.

Гэта быў малады яшчэ чалавек з дрэннымі, быццам гаспадарчым мылам нашмараванымі зубамі, у нязьменна брудным спартовым касьцюме – і я яму вельмі зайздросьціў.

Дзень пры дні ён стаяў на прыпынку “Енісейская”, выцягнуўшы галаву і ўглядаючыся ў плынь машынаў – і, пабачыўшы здалёк свой улюбёны дзевяноста трэці аўтобус, вітаў яго радасным брэхам. Пры гэтым ён падымаў да грудзей рукі і складваў іх такім чынам, што выходзілі дзьве цалкам сымпатычныя лапы. І вось так, нецярпліва пераступаючы на мысках тонкіх ног, памахваючы ўяўным хвастом, брэшучы і ажно павіскваючы ад задавальненьня, ён стаяў на самым краі ходніка, рызыкуючы сустрэцца ілбом з бакавым люстэркам – пакуль дзевяноста трэці паволі пад’яжджаў і адчыняў дзьверы.

Кіроўцы пляваліся, але нічога не маглі зрабіць з чалавекам-сабакам. Бо той шторазу сумленна плаціў за праезд. Прабіўшы талёнчык, маладзён уладкоўваўся каля іхных пракураных кабінаў, у той самай высакароднай паставе, і аддана глядзеў скрозь шкло на разьюшаных стырнавых – пёс-рыцар дзевяностых, гатовы ахвяраваць усім дзеля сваёй веры і любові, найлепшы сябра чалавека, чатырохногі рамантык невядомай пароды.