Алесь Тарановіч - Берлінская мазаіка

У Кройцбергу і Нойкёльне некаторыя дзіцячыя садкi і школьныя класы на 70 адсоткаў складаюцца з турэцкіх дзяцей. У іх сем'ях 78 дзяцей не рэдкасць. Тады як у немцаў 12…

А вельмі часта няма і аднаго… Як, зрэшты, часта і сям'і няма… Мільёны немцаў жывуць «Single»…

Зрэшты, гэта тэма для іншай гутаркі. Сёння туркі другi пасля немцаў па колькасці этнас у Нямеччыне. Тут яны змянілі габрэяў. Дзякуючы Халакосту…

Дарэчы, першы генацыд у XXм стагоддзi зрабiлі туркі армянам.

Таксама, як адвеку ў габрэяў у Нямеччыне, у турак аснова жыццядзейнасці – гандаль. У гэтым яны атры малі поспех.

За тыя некалькі гадоў, што я жыву ў Кройцбергу, у раёне Kottbusser Tor зачынілася 1/3 нямецкіх ладэнаў (крамаў). Мае суседзі па лесвічнай пляцоўцы, зверху і знізу – туркі. У любым пад'ездзе таблічкі з імёнамі жыхароў мільгаюць: Sahin, Ozturk, Yilmaz, Metschurat, Tantin, Balci.

Туркі – умелыя гандляры, сапраўдныя прафесіяналы ў добрым сэнсе гэтага слова.

Заўсёды добразычлівыя, сумленныя, не ведаюць, што такое дрэнны настрой, яны тонка адчуваюць кан'юктуру, гатовыя скінуць кошт.

У мяне быў выпадак, калі я забыўся купленае на кірмашы. Турак пакінуў прылавак, дагнаў, аддаў…

Гэта другое нашэсце турак на германамоўныя краіны. Першае было 500 гадоў таму, падчас Лютара. Тады іх спынілі пад Венай…

Хто ведае, што будзе гэтым разам…

Рускамоўных у Берліне прыблізна 140 тысяч. Усе яны, натуральна, лічацца рускімі, хоць шмат з iх маюць нямецкія пашпарты і прозвішчы.

У 20я гады ХХ ст. іх было 230 тысяч.

Берлін тады быў сталіцай усёй рускай эміграцыі Еўропы. Расійскiмi былі тэатры, клубы, выдавецтвы, крамы, рэстараны…

Купрын, Бунін, Бярдзяеў, Цвятаева, Набокаў, Берберава, Хадасевіч, Белы, Горкі…

Дзягiлеў праводзіў «рускія сезоны» не толькі ў Па рыжы але і ў Берліне, тут часта гастралявалі Шаляпiн і Стравінскі. Рускія звалі Kudamm – «Неўскі праспект», а Scharloteburg – «Шарлотэнград».

Каго тут толькі не было.

Натуральна нямала рускіх могілак. Але адны з іх падаліся мне асаблівымі.

У глыбіні велізарнага ляснога масіва Grunеwald на ўскраіне Берліна, выпадкова натыкнуўся на старадаўнія маленькія могілкі абнесеныя каменнай сцяной, увiтыя плюшчом…

Ля самага ўваходу стаяў шэраг велізарных дубовых крыжоў з рускімі прозвішчамі.

Даты смерці – пачатак ХХ стагоддзя, але крыжы зробленыя нядаўна…

Амаль усе рускія выехалі з Берліна адразу ж пасля прыходу да ўлады нацыстаў.

Адчулі пагрозу.

А вось габрэі засталіся…

На стромкай гары, якая ўзвышаецца над воднай гладдзю, стаiць велізарная хата з тоўстых пацямнелых бёрнаў.

З разбянымi налічнiкамi і мудрагелістым арнаментам.

Сёння тут размясціўся рэстаран. Гэта ўсё, што засталося ад «Никольского».

Як і «Александровка», складзеная таксама з бярвёнаў, гэтыя дзве вёскі ў прыгарадзе Берліна – Патсдаме, захаваліся ад рускіх пасяленцаў ХIХ стагоддзя.

Жыхары іх носяць рускія прозвішчы, але мовы ўжо не памятаюць…

Хлопец, магутны як бык, ляжаў у лужыне крыві. Ён ішоў уначы дамоў.

З машыны, якая падпільноўвала, выйшлі трое з бейсбольнымі бітамі.

Ён выхапіў пісталет.

Пісталет выбілі і сталі біць яго бітамі па галаве. Ён здолеў вырвацца і прабегчы яшчэ метраў пяцьдзесят… «Разборка рускай мафіі».

Фотаздымак з гэтым подпісам абыйшоў усе берлінскія газеты.

Наогул, нямецкія газеты пішуць пра рускіх шмат і ахвотна. Але чамусьці заўсёды на адны і тыя ж тэмы: – Рускі кінуў гранату ў цырульню на Кудаме.

– Рускі наняў наёмных забойцаў, каб адпомсціць партнёру па бізнэсу (у немцаў падобнае не прынята).

– Забітыя двое рускіх перакупнікаў машын.

– Забітыя двое рускіх уладальнікаў фірмаў па продажы аўтамашын і г. д.

Іншых тэмаў за апошні час чамусьці ўзгадаць не атрымліваецца.

Негатывізм у адносінах да рускіх пачаўся даўно, але не з часоў гебельсаўскай прапаганды і нават не з часоў кайзераўскай. Яму сотні гадоў. Успомнім, што рускія войскі тройчы бралі Берлін…

У Нямеччыне нямала рускіх, палякаў, чэхаў, якія жывуць тут даўно.

Але не яны з'яўляюцца першымі славянамі, якія аселі ў гэтых краях.

У VI стагоддзi на паўночным усходзе Нямеччыны пасяліліся сорбы, лужычы, абадрыты і іншыя заходне славянскія плямёны.

Незвычайныя нямецкія прозвішчы, такія як Панкоў, Платаў, Ракаў, Трэптаў і інш. – гэта сербскiя прозвішчы.

І сёння іх вёскі, размешчаныя вакол Берліна, маюць «шыльды» на дзвюх мовах.

Маюць яны і свае радыё і тэлеканалы.

Чалавек, дасведчаны чэшскай ці польскай мове, зразумее 8090 адсоткаў іх размовы.