Вячаслаў Адамчык - Чужая бацькаўшчына

У палахлiвым поцемку стаiлася вёска, адна за адну хавалiся хаты. Вялiкiмi каўпакамi выглядалi з-за iх прыцярушаныя снегам гумны. Нiдзе ў вокнах не было агню.

Толькi за вёскаю, на Прылуцкiх хутарах, у нечым акне тлеў жоўты агонь. Там гаўкаў, недзе рвучы ланцуг, тоўстым, прастуджаным голасам сабака. Нехта блiскаў каля вугла батарэйкай.

– Хлопцы, гэта палiцыянты, – расцяжна сказаў Мiця Корсак.

Усе страпянулiся i сталi падганяць коней. Учуўшы начлежнiкаў, зайшлася i выбегла на вулiцу Алесiна сучачка.

– Пайшла вон! – прыкрыкнуў на сучачку Алесiн малацьбiт, i яна, цяўкнуўшы, нiбы яе схапiў воўк, раптоўна сцiхла.

Астаўшыся адзiн, Мiця праехаў пустою вулiцаю, чуючы, як аддаецца грукат конскiх капытоў у чужых надворках, скiраваў дадому.

Востра зацюкаў па бруку яшчэ не збiтымi падковамi конь. Пад’ехаўшы да хлява, Мiця саскочыў з каня. З-пад пахi выслiзнула i мякка гупнула палатно. Не падымаючы яго, Мiця зняў з каня вобруць i за грыву завёў яго ў цёмны i парны ад гною хлеў. Разбуджаная грукатам, паднялася, цяжка ўздыхнула карова, затупалi, тручыся бокам аб сцяну i шастаючы гарахавiннем, авечкi.

Высунуўшыся з хлява, Мiця навастрыў слых туды, на Прылуцкiя хутары. Вецер iрваў, адносiў тоўсты голас сабакi. Гнулася i шастала доўгiм галлём над хатаю пры вулiцы вiлаватая бярэзiна. Снег зрадзеў саўсiм.

Мiця падняў скруткi палатна, падышоў да парога i затрос дзвярыма – яны былi прысунутыя.

– Хто тама? – трохi счакаўшы, азвалася з сяней Хрысця.

– Гэта я, Мiця.

– Ай, божачка, – сказала яна, грукнуўшы са звонам жалезнай засаўкай. – А мне падалося, што зноў палiцыянты. – Яе белая сарочка мiльганула ў шараватую цемнату хаты. – З гадзiну як пайшлi…

– Няўжо? – У Мiцi нешта халоднае перавярнулася ў грудзях.

– А гэта што? – яна дыхнула цяплом, ложкам, калi ён увайшоў у хату.

– Палатно… У зладзеяў адабралi.

– Мала табе аднаго вобыску! – закрычаў з-за белаватага ў цемнаце комiна стары Корсак. – Так яшчэ на палатно пайшоў! Шукае твая галава гуза…

Мiця стаяў пасярод хаты, глядзеў у каламутнае акно з белаю ватаю за дубэльтамi, у якую, навыразаўшы, Хрысця паўтыкала папяровых кветак, i не ведаў, што рабiць з гэтым палатном.

Чырвоныя папяровыя кветкi на белай ваце цяпер, уночы, выдавалi чорнымi.

Назаўтра, толькi пачало развiднiвацца, укамянелаю, прыцярушанаю пухкiм снегам дарогаю, з гузамi намерзлай гразi, у Верасава прыйшла чужая высокая баба ў зялёнай суконнай спаднiцы i ў чорным кажусе з белаю апухаю на рукавах. У такт хадзе яна дзюбала сухiм арэхавым кiйком.

Каля першых хат яе стрэцiла Алесiна сучачка. Баба адмахнулася ад яе лёгкiм арэхавым кiйком, сучачка, з перапалоху цяўкнуўшы, адекочылася на надворак i, ужо высунуўшы з непрычыненых веснiкаў голаў, затрасла доўгiмi вушмi.

Баба дайшла да сярэдзiны вёскi i за калодзежам напаткала Ваўчкову Вольгу – расхрыстаную, у лёгкай паркалёвай сукенцы без рукавоў i ў мужчынскiх, на босую ногу, чаравiках. Нават зiмою ў Вольгi з твару i з рук не сыходзiла густое карычневае рабацiнне. На шырокiм, выдзеўбленым, як начоўкi, каромысле Вольга нясла, трымаючы за ржавыя драцяныя кручкi, два пустыя вядры.

– Ой, маладзiца, не пашанцуе мне, – сказала чужая кабета i прыпынiлася.

– Чаму, цётко? – здзiвiлася Вольга, вырачыўшы свае зеленаватыя, як у кошкi, вочы. Выцвiлых, белых вейкаў у яе не было вiдаць. Гаварыла яна не так, як усе верасаўцы, – прыйшла сюды замуж здалёк, з-пад Свiтазi.

– З пустым стрэла, – баба паказала арэхавым кiйком на палiванае вядро з мокрым лапiкам у дзiравым дне. – Гэта ж я ўчарашнiх начлежнiкаў шукаю. Нехта з вашай вёскi конi пасвiў на нашым жыце.

– А скуль жа ж, цётко, будзяцё?

– З Лезнявiч я… Сцяпана Чарняўскага жонка. Можа, чулi? Што з Амэрыкi не вярнуўся.

– Не, цётко. Я во пяты год як замужам тут, а сама то буду здалёк.

– А, хiба што, – баба ў чорным кажусе махнула галавою, паклала руку на руку, абапiраючыся на карычневы, у белаватых вочках, арэхавы кiёк. – Гэта ж сённяшняю ноччу зладзеi ў маю хату ўбiлiся. Палатно ўсё паняслi. Усё!.. Каб iм з гэтага палатна сарочкi на смерць шылi. Цi ж жарты – дванаццаць кускоў! Каб ён дванаццаць дзянёчкаў канаў, каб над iм дванаццаць дзён столь здзiралi, колькi ён забраў мае працы, труду майго… – Голас у бабы змянiўся, яна шморгнула носам, i сухiя, зморшчаныя губы яе пачалi крывiцца, барада дробненька задрыжала, на чырванаватай шчацэ пасунулася сляза, пакiдаючы мокры шнурок, дабегла да краю губы. Кабета злавiла яе языком. – I след як у вашу вёску iдзе.

– Ах, лiха! – рот у Вольгi разявiўся, жоўтыя вочы глядзелi недзе ў сябе. Яна, мусiць, думала, хто ж гэта ездзiў на начлег, перабiраючы ў памяцi ўсiх, хто ў вёсцы меў коней.