Вячаслаў Адамчык - Чужая бацькаўшчына

Начлежнiкi ехалi цiха. Толькi фыркалi – знак, што будзе добрая дарога, – ды ўразнабой тупалi конi, часам дзе цюкнуўшы падковай аб камень. Збоку дарогi воўчым вокам блiшчала на хутары акно, прысадзiстымi копамi чарнелi гумно i хата.

Збоку белаватай, падсушанай марозам дарогi стаялi, як папы ў доўгiх расах, два ялаўцовыя кусты.

– Хлопцы, дальбуг, нехта стаiць! – не то смеючыся, не то з перапалоху паказаў рукою малады хлопец у скамечанай кепцы, што ехаў наперадзе.

– Не бойся, гэта ялавец, – азваўся нехта з начлежнiкаў.

– Здаецца, кустоў тут нiколi i не было, – паспакайнеўшы ўжо, загаварыў хлопец.

– Уночы ўсё iначай бачыш, – сказаў Алесiн малацьбiт.

Дарога разышлася вiламi: адзiн канец iх упiраўся ў хвойнiк, другi роўненька пашыўся полем.

Начлежнiкi звярнулi ў лес. Перагонамi па густых прысадзiстых хвойках хадзiў вецер, лес шумеў, як шумiць, падаючы з заставак, вада. Гэты мяккi шум лашчыў душу, але недзе за плечы краўся страх. Церлася, як хто скрыгатаў зубамi, лапа аб лапу. Лускала, нiбы ў пераспелым гаросе струкi, сухое галлё. У гушчары хвоек каламутнасцю асядаў, хаваўся, як што жывое, поцемак. Пахла зялёнаю маладою смалiною, ельнiкам, як на хаўтурах.

Конi насцярожылiся i застрыглi вушмi – яны ўжо, мусiць, чулi ваўкоў. Тут, недалёка за лезнявiцкiм жытам, у глыбокiх, пазарастаных старым ялаўцом равах, каля пясчаных выдмаў, дзе былi конскiя магiлкi, вялiся ваўкi.

Начлежнiкi спынiлiся на папярочнай дарозе, што iшла мiж верасаўскiм лесам i лезнявiцкiм полем, i пачалi саскокваць з коней.

– Ну, стой! Чаго баiшся? Тарапкi ўжо ў вачах стаяць? – злаваў нехта, прысядаючы каля пярэднiх канёвых ног, i, закруцiўшы пута, ляпаў каню па лапатцы, гнаў яго на рунь. Конь, махаючы галавою i паднiмаючы абедзве нагi разам, скакаў па рунi. Чуваць было, як правальвалася яшчэ не ўмёрзлая скарынка зямлi.

Трывожная, перамешаная з ветрам цiш ляжала над цёмным ад рунi полем. На маладым разгалiстым дубку з краю дарогi шапацела сухое, скручанае ў трубку лiсце – па iм, здавалася, як сек дробны дождж. Працiнаў холад. У жаўтаватых, разарваных хмарках за хвойнiкам задрыжала вялiкая чырванаватая зорка. Сышоўшыся ў купку, начлежнiкi маўчалi, узiралiся на коней, што, не датыкаючыся да рунi i спуджана задзiраючы галовы, задамi цiснулiся адзiн да аднаго.

– Недзе ж круцяцца тут, – сказаў Алесiн малацьбiт у авечай шапцы i, паўзiраўшыся ў шарую, нiзкую цемнату ночы, турзануў Мiцю за рукаво: – А вунь, вуньдзека яны!

– Дзе? Дзе? – задыхнулiся начлежнiкi, прыгнуўшыся i цiкуючы туды, куды паказваў Алесiн малацьбiт.

Збоку ад коней, перад грудком, варушылiся дзве калматыя плямы. Яны то злiвалiся з чарнатою рунi, то паказвалiся на белаватай каламутнасцi неба. I толькi калi выбеглi на самы грудок, было добра вiдаць, што гэта ваўкi. Iх было два – роўныя, адзiн пад аднаго. Яны беглi ўпоравень, трасучы вострымi спiнамi i порстка перабiраючы цыбатымi нагамi.

Конi, збiваючыся адзiн на аднаго, захраплi.

– Велькiя, ядры тваю палку, – густа дыхнуў Бронiк Лiтавар.

– Коньскiя, пэўна, – азваўся нехта, разгiнаючыся. Абышоўшы коней, ваўкi спынiлiся на мiг, востра блiснулi жоўтымi пякучымi вачмi i завярнулi з рунi на дарогу, што церлася каля хвойнiку. I гэтак трушком, падтрасаючы худыя азадкi, адзiн блiзка каля аднаго, як спрэжаныя, пасунулiся дарогаю, злiваючыся з хвойнiкам.

– Садзецеся, хлопцы, чаго стаяцьмем, – вясёла сказаў Алесiн малацьбiт, разагнуўшыся i падышоўшы да прысадзiстых хвоек. – Чаго ўжо цiкаваць? У iх свая дарога.

Начлежнiкi прымошчвалiся каля старога Ладзiмера, звонячы цуглямi i ломячы плячыма нiзкiя, што пазвiсалi i шоргалiся па зямлi, хваёвыя лапы. Стаяў толькi адзiн Мiця Корсак.

Белаватая ноч цiснулася да зямлi. Па хвойнiку перагонамi хадзiў вецер: шум быў мяккi, ад яго хiлiла на сон. З сiверу паўзлi, сунулiся жаўтлявыя хмары – паказвала, што пойдзе снег. Шапацела лiсце на дубку, i выдавала, што па iм сячэ дробны дождж.

– Хочаце, хлопцы, я раскажу вам пра адважнага чалавека, – затрашчаў лапкамi, сунучыся далей пад хвойку, Алесiн малацьбiт.

– Садзiся, – турзануў Мiцю Лiтавар. – Ды паслухай, во… Лезнявiчы сёння спяць. Нiхто не прыйдзе.

– Ат, пастаю, – падняў Мiця пруткi ў новым кажусе каўнер.

Лiтавар лёг на локаць i пачаў слухаць, што расказвае гэты чужы чалавек у вялiкай, як варонiна гняздо, авечай шапцы.

– Можа, хто быў у тым боку? Гэта як ехаць з Дварчан у Наваградак. Акраз праз Шайбакова. Там быў некалi татарскi двор, а потым манаполька, карчма была. Карчму трымаў Кузюк. Вядзьмар, казалi. Балаголы, што вазiлi яўрэям соль, з Дварчан у Наваградак, заязджалi да яго пагрэцца. Раз заехаў да яго дварчанскi каваль Мазура. Плячысты, вялiкi мужчына быў – у даўнейшую хату, пэўна, i не ўлез бы. Гэта ж цяпер столь пачалi рабiць вышай, а даўней i вокны меншыя пускалi, каб цяплей у хаце было.