Уладзімір Караткевіч - У снягах драмае вясна

Аднойчы ён усё-такі дагнаў яе, але яна была з сяброўкамі, якія ішлі з ёю да самага дома. Другі раз была адна, але сказала яму, што зараз невядома які час будзе адразу спяшацца дадому, бо захварэла маці. I пры гэтым глядзела на яго вялікімі, спужанымі вачыма, на дне якіх адбіваўся прытоены боль.

А потым цэлы тыдзень яе зусім не было на лекцыях, відаць, зразумела, што Берасневіч вырашыў якраз у гэтыя дні паразмаўляць з ёю шчыра і да канца, што б там ні было. На лісты яго не адказвала, да дзвярэй на званкі ніхто не падыходзіў: як быццам кватэра вымерла.

Знерваваны, замучаны, ён вонкава трымаўся малайцом, нават жартаваў з Янкам, але Галавень быў добрым сэрцаведам, і ад кожнага жарту Берасневіча ў Янкі аж сціскала нешта ў грудзях ад жалю.

Ніхто нічога не заўважаў, лічылі, што Берасневіч нават бяздушна, нячула ставіцца да таго, што адбылося на зборах.

I зноў дзiўная справа: цераз некалькi дзён сябры з групы (за выключэннем Янкi i Паўлюка ды, можа, некаторых, якiя маўклiва спачувалi) пачалi як быццам не заўважаць яго, не размаўляць, хутка праходзiць паўз яго пры сустрэчах. Ён губляўся ў меркаваннях i здагадках, але так нiчога i не мог зразумець. А калi раз цi два спытаўся ў сяброў пра прычыну гэтага - тыя адказвалi неяк падазрона хутка:

- Ды не, не, што ты! Гэта табе здалося.

Нават Паўлюк пачаў нешта падазраваць, паспрабаваў паразмаўляць з некаторымі сябрамі - без вынікаў.

Берасневіч трымаўся, але аднойчы ўначы пачаў трызніць, назваў імя Алёнкі і нават разрыдаўся ў сне. Гэта жахлівая штука, калі мужчына, які стрымліваецца, які нават забыўся, калі даводзілася яму плакаць, пачынае рыдаць у сне. Паўлюк і Янка доўгі час сядзелі ля ложка ў цёмным пакоі, пасля Паўлюк перавараціў Берасневіча на правы бок і падуў яму ў лоб. Сонны кінуў трызніць.

Янка і Паўлюк селі на Паўлюкоў ложак і накрыліся адной коўдраю. Янка абхапіў рукамі калені і, гледзячы на нязграбныя свае ступні ў так-сяк зацыраваных шкарпэтках (ён толькі што прыйшоў), сказаў Паўлюку шэптам:

- Ведаеш, браце, я сёння бачыў гэты флюгер у сукне ў горадзе. I ведаеш з кім? З Маркічам, братка.

- I яна была вясёлая?

- Не, брахаць не буду, сумная была. Але гэта ўсё адно. Не дажыў я яшчэ да таго часу, каб над маім лепшым сябрам смяяліся дзяўчаты. А калі дажыву - можаш плюнуць мне ў морду, вось што.

- Трэба паразмаўляць з ёю, - ціха сказаў Паўлюк.

Янка паглядзеў на вочы сябра, прыгожыя, як у каровы, бліскучыя нават у цемры, і сказаў:

- Я б паразмаўляў, калі б не мая рэпутацыя. Трэба будзе пайсці табе. Ты, чорт, маеш талент: і хлопцы цябе больш як за свайго лічаць, і дзяўчаты таксама.

- А калі адмовіцца? - шэптам спытаў Паўлюк.

- Ну тады ўжо я, - рыпнуў зубамi Янка, - i няхай трымаецца.

Сiлком прывяду, дальбог, i буду адказваць хоць i перад судом.

Што за конікі такія?!! Калі злуешся на чалавека - растлумач яму, за што. А калі не хочаш, дык ты свіння.

I доўга яшчэ яны сядзелі на ложку пад адной коўдраю, напаўголасна размаўляючы пра гэту сумную гісторыю.

...Наступным ранкам Паўлюк, не ўзнімаючы вачэй, буркнуў Берасневічу:

- Я пагавару з ёю. Хочаш?

I Берасневіч, нечакана для сябе, згадзіўся. Паўлюк прычапурыўся, апрануў святочныя порткі, папляваў на шчотку, бо ваксы не было, і пайшоў.

Яго не было доўга. I гадзіна, і тры, і пяць прайшло, пакуль ён не з'явіўся. А пакуль тое, Берасневіч ляжаў і думаў. Не подласць, не несправядлівасць, не зацісканне рота, не здрада Алёнкі былі самымі жахлівымі ў гэтай гісторыі. Самым жахлівым было тое, што ўсё гэта рабілася вонкава зусім прыстойна і натуральна, рабілася камсамольскім імем. Ад імя камсамола рабілася тое, за што трэба было выганяць з камсамола. I што магчыма было зрабіць супраць гэтага, раз нягоднікі атаясамлівалі сябе з камсамолам, крычалі прыгожыя словы, а былі гладкімі і склізкімі ў сваім ханжастве, як уюны? Лайся - зробяць з цябе хулігана, біся - зробяць злачынцам. Хіба словамі, хіба ўражаннямі, хіба беспамылковай верай, што не такімі павінны быць сапраўдныя камсамольцы, верай, якая ўласцівая ўсяму чыстаму і здароваму, што-небудзь магчыма зрабіць?

I імя гэтаму "маркічаўшчына". I, як усякае ханжаства, маркічаўшчыну нельга, вельмі цяжка схапіць за руку. Яна перафарбуецца, яна самую лепшую, самую светлую мэту зробіць сродкам для кар'еры, яна ніколі не ўступіць у камсамол, калі гэта небяспечна, яна пад час варожай навалы закапае білет у зямлю, але яна затое будзе галасней за ўсіх лямантаваць на зборах, калі небяспека міне. Вось і зараз яна зрабіла такое яму, чалавеку, які жадаў для любімай справы яшчэ большай праўды і магутнасці, для якога палова жыцця была ў гэтай пашарпанай непрыгожай шэрай кніжачцы, што ляжала ў яго кішэні.