Алексей Якимович: Залатая дзіда

— Да нас спускаецца Нгенечэн!

— У-у-у!.. — прамармытаў Анту.

Ён стаяў, нібы дзівак, і глядзеў. Раптам па вачах паласнула, быццам нясцерпна-яркім сонечным промнем. Галава ў Лінкана закружылася, і ён, ступіўшы ўперад, нязграбна, што паранены, паваліўся на бок.

Калі Лінкан расплюшчыў вочы, то ўбачыў перад сабою вярхоўнага духа, валадара людзей Нгенечэна, які ўзвышаўся, як скала. У Нгенечэна была вялізная круглая галава, усё цела блішчала, нібы луска ў рыбы, а вочы гарэлі, як маленькія ліхтарыкі, якія ён, Лінкан, бачыў у белых. У руцэ, падобнай на пальчатку, Нгенечэн трымаў залатую дзіду, якая зіхацела на сонцы.

Лінкан хацеў стаць на калені, хацеў папрасіць Нгенечэна, каб дапамог мапучэ, ды не мог прыўзняцца. Рукі, ногі быццам анямелі.

— Устань, — глуха прагаварыў Нгенечэн. "Вярхоўны валадар людзей звяртаецца да мяне! — здагадаўся Лінкан. — Ці маю я права стаяць з ім поруч? Не, не".

— Устань, — паўтарыў Нгенечэн. — Нягожа правадыру мапучэ ляжаць на зямлі.

Кажа, што так нядобра. Але ж рукі, ногі што волавам налітыя. Як устаць?

Лінкан варухнуў рукою (усё-ткі варушыцца, а думалася, што анямела), устаў.

Пасярод поля, на якім яны гулялі ў чуэка, стаяў жоўта-чырвоны шар. Цяпер Лінкан ведаў, што ў такім шары лятае сам Нгенечэн.

— Паднімі Анту, — сказаў Нгенечэн.

Лінкан стаяў як здранцвелы. "Нгенечэн ведае, што я правадыр племені, што майго сябра зваць Анту", — думаў ён.

— Паднімі Анту, — паўтарыў Нгенечэн.

"Які ж я дурань! Зусім ад памяці адбіла, — падумаў Лінкан. — Нгенечэн — вярхоўны дух. Ён ведае і пра тое, што адбываецца на зямлі, і пра тое, што пад зямлёю, што на акіянскіх глыбінях. Усе пільяны служаць яму".

— Паднімі Анту.

Лінкан падышоў да Анту, які нерухома ляжаў на зямлі, таргануў яго за плячо.

— Да нас прыляцеў Нгенечэн!

— Ы-ы-ы… — мармытнуў Анту, нібы з-пад зямлі. Лінкан нагнуўся.

— Нгенечэн прыляцеў! На тым круглым шары. Уставай. Ён загадаў.

— Н-не-э, — прамармытаў Анту.

Нгенечэн падышоў да Анту, прыўзняў яго, нібы пярынку, і паставіў на зямлю.

— Я не магу… Не магу-у стаяць, — наўсхліп прамовіў Анту.

Нгенечэн бліснуў на яго сваімі вачыма-ліхтарыкамі. "Нгенечэну не даспадобы, калі яго не слухаюцца", — зразумеў Лінкан.

— Анту, не плач, — папрасіў ён. — Стой і глядзі.

— Я стаю. На якім свеце я стаю? — зноў усхліпнуў Анту. Нгенечэн махнуў рукою, паказваючы на джунглі.

— На тым, дзе жывеш, дзе твае джунглі.

Анту хацеў упасці на калені, але Нгенечэн схапіў яго за плячо.

— Стой. Я вам не зраблю благога.

"Нгенечэн не пакрыўдзіць, благога не зробіць, як тады, калі паклікаў пільянаў, якія загадалі змяі Кай-кай-філу, каб затапіла землі мапучэ. Усё-ткі ён пачуў крык маёй душы, крык душы майго народа", — падумаў Лінкан.

— Я вам не зраблю благога, — паўтарыў Нгенечэн. — Зямля мапучэ гіне ад спякоты? Так?

— Гіне, — выдыхнуў Лінкан. І Анту кіўнуў галавою:

— Гіне.

Нгенечэн прыўзняў сваю залатую дзіду. Лінкан са страхам глядзеў на яго.

— Ты хочаш быць шчаслівым, правадыр? — бы здалёку, данёсся да Лінкана голас Нгенечэна.

Ці хоча? Вядома ж. Калі быў зусім малым, то вельмі хацеў навучыцца страляць з лука так, як страляў ягоны бацька. Тады гэта было для яго недасяжным шчасцем. Калі падрос, то стаў з нецярпеннем чакаць таго дня, калі прыме абрад, пасля якога юнакоў лічаць дарослымі, даюць права вырашаць усё, што звязана з жыццём племені, нароўні са сталымі мужчынамі. Ён, Лінкан, не раз уяўляў, як разам з іншымі юнакамі пераступіць парог хаціны, у якой збяруцца старэйшыя, як, седзячы на кукішках перад сваім хросным бацькам, будзе слухаць правадыра, які дзеля гэтага дня сваё цела пакрые чырвонай фарбай і размалюе чорна-белымі палосамі, як правадыр скажа, што яны, малодшыя, павінны шанаваць продкаў і паважаць багоў, абараняць жанчын, дзяцей, пераносіць боль, цярпець голад, добра працаваць, быць адданымі свайму племені. Яго не палохала, што ў хаціне прыйдзецца сядзець чатыры дні нічога не еўшы. Ён дачакаўся гэтага дня, прыняў абрад, але неўзабаве белыя паляўнічыя схапілі яго і прымусілі жыць у чужым горадзе. Як яму хацелася вярнуцца дамоў, у джунглі! Збылася і гэтая мара. Шчаслівым стаў той дзень, калі ўбачыў роднае паселішча. А цяпер… Цяпер ён сказаў:

— Усе мае родзічы ляжаць у гэтай зямлі. Але я не хачу, каб людзі племені дачасна палеглі. Я хачу чуць іхнія галасы, хачу бачыць іхнія твары. Я хачу, каб у нашых ачагах заўжды гарэў агонь. У мяне не будзе шчасця, калі ён патухне, калі попел стане халодным. Маё імя Лінкан, што азначае камень, але маё сэрца не каменнае.