Поль Элюар - З табой

Элюар П.

З табой: Выбранае. /Пер. з франц. Э. Агняцвет. [Прадм. Б. Міцкевіча].— Мн., Маст. літ.,

1980.— 128 с., 4 л. іл. (Паэзія народаў свету).

Рэдактар Хв. Д. Жычка.

Пераплёт А. В. Судэйкі.

Мастацкі рэдактар Л. Я. Прагін.

Тэхнічны рэдактар Л. М.Шлапо.

Карэктар Я. Ф. Харко.

Пераклады зроблены з выданняў:

Paul Eluard. Choix de poèmes,

Paris, NRF, Gallimard, 1951

Poèmes pour tous par Paul Eluard.

Choix de poèmes 1917—1952.

Paris, Les Editeurs Français Réunis, 1952

Paul Eluard. Choix de poémes.

Editions en langues etrangeres.

Moscou 1958

Поль Элюар — адзін з найвялікшых паэтаў XX стагоддзя. Пяшчотны лірык, удумлівы даследавальнік жыцця, тэмпераментны прапагандыст, палымяны змагар — такі быў гэты добры, мудры, чалавечны паэт. У сваёй творчасці ён адлюстраваў барацьбу паміж сіламі змроку і сіламі святла. «Закон дабраты» — сэнс жыцця, шуканняў, мастацтва Элюара.

Поль Элюар (сапраўднае імя — Эжэн Эміль Поль Грэндэль) нарадзіўся 14 снежня 1895 года ў парыжскім прадмесці Сан-Дэні ў сям’і служачага.

Раннія паэтычныя вопыты Элюара — «Першыя вершы» (1913—1918) і «Дыялогі бескарысных» (1914) — належалі да жанру інтымнай лырыкі, у іх раскрываўся багаты ўнутраны свет юнака.

У снежні 1914 года Элюар быў мабілізаваны ў французскую армію, дзе служыў спачатку ў якасці санітара, а потым — салдата-пехацінца. Амаль чатыры гады правёў ён у акопах і прыфрантавых шпіталях, у 1917 годзе быў атручаны ўдушлівымі газамі.

У вершах ваеннага часу Элюар адлюстраваў горкі вопыт сваіх равеснікаў — «чыстых душой» салдат з «чужой стрэльбай». Кароткія і выразныя замалёўкі ваеннага жыцця, насычаныя цёплым спачуваннем да чалавека, абурэннем вайной і агідай да яе, склалі зборнікі «Абавязак» (1916), «Абавязак і трывога» (1917) і «Вершы для мірнага часу» (1918). Жорсткасці і крывадушнасці вайны супрацьстаўляліся прыгажосць і высакародства чалавечых пачуццяў, надзея на шчасце, што прыйдзе калі-небудзь назаўсёды. У «свет аслеплены, свет аглушаны» паэт кідаў сваімі «Вершамі для мірнага часу» заклік «Працуй», бачачы ў ім выражэнне асноў чалавечага існавання, гарантыю надзеі, любві, хлеба.

Ідэя сацыяльнай ролі працы і брацтва з новай сілай гучыць у цыкле «Прыклады. Плён сноў. Патрэбы жыцця»:

Пасля першай сусветнай вайны творчасць Элюара набывае складаны характар. Незадаволенасць буржуазнай рэчаіснасцю прыводзіць яго ў лагер дадаісцкай і сюррэалістычнай літаратуры. Аднак гэта быў памылковы, небяспечны шлях. Анархічны бунт дадаістаў і сюррэалістаў супраць старога буржуазнага грамадства і яго духоўных каштоўнасцей быў павярхоўны, неарганізаваны, а іх эстэтычныя ўстаноўкі («аўтаматычнае пісьмо») супярэчылі ўнутраным тэндэнцыям рэалістычнай паэзіі, адмаўлялі ідэйнасць і вобразнасць мастацтва.

Эстэтычная праграма сюррэалістэў аказала ўплыў на шэраг паэтычных зборнікаў Элюара 20—30-х гадоў. Яго вершы страчваюць якасці, якія былі ўласцівыя яго першым творам,— прастату і яснасць.

Аднак эстэтыка сюррэалізму перашкаджала свабоднаму развіццю паэтычнага таленту Элюара, паэта-мысліцеля цягнула да канкрэтнасці і жывасці пачуццяў, да шчырасці і непасрэднасці. Ён менш за ўсё быў захоплены індывідуалізмам і эгаізмам. Адзіноцтва, раз’яднанасць людзей уяўляліся яму страшнейшымі за пякельныя пакуты.

Ужо ў лепшых вершах зборніка «Горад тугі» (1926) шчырая лірычная ўсхваляванасць перамагае сюррэалістычную ўмоўнасць, выразна выяўляюцца характэрныя для позняга Элюара лаканізм, афарыстычнасць, строгасць у адборы выяўленчых сродкаў.

У зборніку «Каханне. Паэзія» (1929) каханне зноў адцясняе элюараўскую сюррэальнасць, жывыя чалавечыя пачуцці пераадольваюць абстрактнасць і мудрагелістасць мыслення паэта. Вершы насычаюцца філасафічнасцю.

Тэма кахання займала цэнтральнае месца ў паэзіі Элюара канца 20-х — пачатку 30-х гадоў. Свет пачуццяў быў для паэта своеасаблівай абаронай ад буржуазнай рэчаіснасці. Натхнёная любоўная лірыка мела на ўвазе аптытэзу паміж каханнем, дасканаласцю каханай і недасканаласцю буржуазнага ладу.

Але ўжо ў зборніку «Само жыццё» (1932) Элюар гаворыць аб немагчымасці абмежаваць жыццё толькі начуццём. Разбураецца ілюзія, быццам каханне, якое стала паэзіяй, здольна ўзнесці паэта над «горадам тугі». Паняцце «самога жыцця» аказваецца намнога шырэйшым, чым палкае і натхнёнае пачуццё. Сувязі Элюара з сюррэалізмам яшчэ больш паслабляюцца.