Леапольд Стаф - Высокія дрэвы

1921

Стаючы ў нерухомай, маўклівай чарзе, што віецца
У смугу далягляда бясконцай дарогай-вужакай,
Я чакаю з працягнутай перад сабою рукою
Добрай дарылынчыцы.

Прайшла ціхай, бязгучнай ступою і кожнаму якар,
Звіты з кветак, паклала ў далонь... А мяне прамінула!
Глянь жа, ты, каго клічуць жыццём: засталася рука мая
Без падарунка.

1921

...О, барвы! Прытулак,
Любы вачам, у журбе патанулым!
На небасхіле заранак літанні!
Пас сяміфарбны вясёлкі, што граннем
Вабіць, нібы сяміхор’е анёлаў!
Росы дажджу, што ільсняцца наўкола,
Неба адбіўшы ў сабе сторазова!
О! безмеж неба, абсяг для вандровак
Зменлівых хмараў! Марская прастора —
Сіне-зялёнае млечнае мора,
Дзе ўсіх пачуццяў зіхціць шматгалоссе!
Гай пры гасцінцы вясною і ўвосень
Глыбкі, як мудрасць, як свята, прыгожы!
О, аксамітных калёраў раскоша,
Несумяшчальных акордаў багацце,
Што на змярканні кладуцца ў суладдзе!

Водум фіёлак! Экстаз пурпуровы
Ружаў! Лілеі цнатлівая споведзь,
Недасягальная бруду! Уборы
Мятлушак яркіх і птушак, што пёры
Пылам каштоўных каменьчыкаў мыюць!
Хвост у паўліна і ў голуба шыя!
Рыб і вужакаў луска, што ўбірае
Зыркасць акрасы глыбіннага краю,
Дзе прыхаваныя перлы й каралы,
Як пад зямлёю смарагды й апалы!
Ты, кроў, найпершая вартая спеву,
Маці румянцу: кахання і гневу!
Свеце, чым ты без святла і без фарбаў
Быў бы, калі б усе гэтыя скарбы:
Кветкі й лістота, вада і паветра
Зніклі бясследна, як вечар у нетрах
Ночы, што змрокам паліву сцірае
З твару зямлі? Што жыццё захавае
З дзіўных прыгостваў сваіх? Ці салодкі
Быў бы шум дрэў, свіст птушынай чародкі,
Спеў вадаспада і цішы маўчанне,
Калі б яны ўсе не ў сонечным ззянні,
Шматкаляровым, гучалі, дзе ў згодзе
Яснасць са шчырасцю ўпоручкі ходзяць?
Ці адчувалі б мы радасць і шчасце,
Хоць яны сны толькі, што зрок нам засцяць?
Ці не па-іншаму шэпча лістота
Ў час веснавы і ў асеннюю слоту?
Ці не здаецца лагодны ўдзень пошум
Жудаснай ноччу глухім і варожым?
Хіба духмяная персіка мякаць
Гэтак жа цешыла б нас сваім смакам
Без залацістасці соку й лушпіны,
Ад пекнаты якой поўніцца слінай
Рот, калі плод мы бярэм сакавіты,
Быццам спакусаю, сонцам абліты?
Хіба пах кветкі, у змроку разліты,
Сэрца не поўніць пакутай і скрухай?
Ці ж не гнятуць хмары ценямі духу?
Хіба кашмараў начных панаванне
Дзень і святло не знішчаюць дазвання?

О, таямнічыя здані ўяўлення!
Еднасць пачуццяў і барваў! Спляценне
Духу й святла — залатая суполка,
Першакрыніца адзінства на золку
Светастварэння! Надзея, што жывіць
Моцаю зелень! Барвянцу прылівы,
Бунт найпрыгожшы, які цвеліць вусны!
Ты, жаўцізна, сплаў хвалы і спакусы!
Ты, о блакіт, покрыў цішы, нябёсы
Мараў і сноў... О, суладдзе дзівосных
Сілаў, што прагнуць з’яднання! О, знакі
Паразумення ў калісь адзінакім
— Перад біблейскім «хай будзе!» былі вы —
Ладзе жыцця, перайменным ў імклівай
Змене крыві чалавека і зелля!
О, барвы смутку і барвы вяселля!
Вечар журлівы... а на небакраі
Пас зараніцы агніста палае!
Восень, а ўбор залаты на галіне!
О, чысціня глыбіні рэлігійнай
Барвы й святла! О, вачэй таямніца,
На самым дне якой дзівам іскрыцца
Наша душа! Хіба гэтак прыўкрасна
Вочы зіхцяць не таму, што не гаснуць
Іскры здзіўлення ў іх? Хіба на свеце
Ёсць лілавейшыя сненні за квецень
Верасу? А наша думка жывая
Хіба святой, як святло, не бывае?
Хто перад барваў красой запярэчыць,
Быццам яны толькі вонкавасць рэчаў,
Сон іх, і одум, і мройная думка?
Хто ж рэчам душы замкне, калі мука
Гэта таемнасць любога цярпення? —
Барвы! Маўклівая споведзь камення,
Дрэў і вады, заімшэлай пячоры
I пералівістай ракаўкі мора —
Споведзь братоў і сясцёр, што для Бога
I для людзей наўспак смерці жыць могуць.

Але ж самім боскім, мудрым каханнем
Быць ім не суджана! Калі зляканне
Праўду дратуе, калі ўсё навокал
I ўсё ў душы зман затульвае змрокам
Барва, ад жаху ты шчытная маска!
Ты сярод зманаў як літасць, як ласка!
Ты міласэрнасць, што слепіць нам вочы
Дзівам, калі смерць у дзверы стукоча...

1922

Ідзе гасцінцам люд гурбою,
Надзённы хлеб нясе з сабою.

Па мерзлаце, што ногі студзіць,
Убогія плятуцца людзі.