Владимир Жилка - Вершы

Як бярозка тонкім веццейкам,
Ў сум прыбралася сама,
Бачыць сонца ясным лецейкам,
Што табе пацех няма.

І падслухвае пшанічанька,
Як на постаці адна
Ты ўздыхаеш, і крынічанька
Жалю ўскіпвае да дна.

А зімою ноч падглядае
Доўга, сцішна пад акном,
Як прадзеш, прадзеш, не радая,
Не пазбудзеш думак сном.

Як праз ветру спеў з трывогаю
Ловіш з снегавых далін,
Ці не едзе хто дарогаю,
Ці не стукне ў дзверы сын…

Маё сэрца поўна любасці
Да радзімае мае,
Паміж тлумам у загубнасці
Песні помняцца твае.

І калі лучыць нягодная
Доля згінуць ў чужыне,
Не ўздыхне душа ніводная,
Не ўспамяне пра мяне.

Толькі ты згаворыш пацеры
Над нядоляю маёй,
Толькі вочы мае мацеры
Затуманяцца слязой.

Ўзысці на вогнішча натхнення,
Над тайнаю вякоў гадаць;
Валодаць воляй да здзяйснення
І ўмець, безмежна ўмець жадаць;

Перадбачаць далёкім вокам
І з нестрыванай яснатой;
Над хаосам і ночы змрокам
Ўладаць гармонні глыбінёй;

І немым быць, і быць бязгучным,
І не знайсці патрэбных слоў,
Ні абразоў, ні рыфмаў лучных,
Не выказаць тамячых слоў;

Чуць за плячыма пару крылляў
І сіл не мець зрабіць узмах…
О боль смяротны, боль бяссілля!
О жах бясплодства, бляды жах!

На дубец ускочыў конна:
«Косю, косю, стой жа, стой.
Вось удаўся конь нясонны —
Не пастоіць пада мной».

Хлопчык ладзіцца ў дарогу.
«Ты ж куды?» — «Далёка, проч!»
І, махнуўшы пугай строга,
Шпарка ён імчыцца ўскоч.

Ах, свавольнік мой, патвора,
Бегай, смейся і гуляй.
Не дакучу я дакорам —
З год дзіцячых карыстай.

Што ж, жывучы потым ў свеце,
Нагадаецца якраз,
Як скакаў к далёкай мэце
На дубцы вярхом падчас…

Смяротнае, глухой тугі
Зіяе чорнае бяздонне…
О час запынены, благі!
О ноч жахлівая бяссоння!

Не сплюшчыць высахшых вачэй
І пустаты не здолець немай.
Душа ў пацёмках, без надзей
Стаіць над нейкаю дылемай.

Тупы, халодны шчэміць боль,
Плывуць бязвольна думы ройма,
І жах цячэ праз сцены, столь
І песціць ў абцугах-абоймах…

Адна-аднюсенькая грань
Да новай, дзіўнае свабоды:
Ўстае у жоўтым, здрадным здань
І ледзянячы вее подых…

Рукой нячутнай Шал кране,
І вернай не мінуць загубы…
Малюся — выратуй мяне,
Спакой адвечны, мілы, любы!

Яго ў зямлі знайшоў маёй разлогай,
Аручы прадзедаў вузкі загон.
Вясёлым звонам аказаўся ён,
Калі чапіў канцом майго нарога.

Абцёр набожна йржу часу благога,
І заблішчаў старых стагоддзяў сон,
І надпіс на клінку, нібы закон, —
«Дарэшты бой!» — зірнуў загадам строга.

І вось няма нясмеласці, разваг.
Для сэрца вернага — чужынцам страх:
Радзімы схоў вартуйце, маткі, сёстры!

Я з грамадой іду па шчасце нам.
Мой меч зіхціць, непераможны, востры.
Змагуся сам — дык сотням перадам!

Хто мужны, хто смелы, хто дужы,
Хто цэлем працят залатым,
Над тым неўладарныя сцюжы,
І лёс не ўладарны над тым.

Хто к страху глухі, безразважны,
Хто з воляй каванай, як сталь,
Той хмелем трывогаў адважны,
І шлях яго толькі у даль.

Ёсць радасць у ярасці бою,
Ў змаганні скрыжованых сіл, —
Спаткаць сваю волю з чужою,
З гарачнасцю іншай свой пыл.

Не бледнуць, у час небяспекі
Стрымаць неслухмяную кроў;
Прад вокам упартым павекі
Не хінуць ганебна далоў.

І ведаць — у бойцы зацятай
Пагібельнасць жджэ ваяка,
Ледзь сумніў кранецца шурпата,
Ледзь крыху аслабне рука.

Так досць наракаць на нядужнасць,
На горкія долі свае.
О думнасць! О смеласць! О мужнасць!
Вам песні і песні мае!

Над нядоляй Тваёй не заплачу
І на свой не пажалюся лёс,
Хоць і ведаю — доля лядача
І балюча, часамі, да слёз.

Хоць і ведаю сум і утому
І не раз давяраўся мане,
Ды ці ж мне выгалошваць жывому,
Запяваць паніхіднае мне?