Владимир Жилка - Вершы

На могілках ўдыхаю цішу,
Адзін жывы паміж крыжоў,
А смутак дзіўны сэрца крышыць,
Без назвы смутак і без слоў…

І раптам стала зразумелым,
Што маладосць прайшла мая,
Што я астыў, калісьці смелы,
Калісь гарачы, яркі я.

Стаю разважны і халодны,
Як сутуняючая даль,
І толькі сум сябруе згодна,
І толькі жаль, балюча й жаль.

Вось крыж і новыя балясы,
Грудок, абложаны дзярмом…
Бязлітасная процьма часу,
Не я — пад тым крыжом!

Ружовая стужка на ўсходзе,
Як сцяг пераможнага дня;
І мроіць аб светлым прыходзе
Пярэдадня змрок-цішыня.

Халодныя, светлыя росы,
Спакой, нерухомасць і сон;
Здаюцца траве ўжо пракосы
І косаў сярэбраны звон.

Ў амшарах, балотах, лагчыне
Бялявы, празрысты туман;
А неба — глыбока і сіне,
А неба — бязмежны дыван.

І лес у чаканні бязмоўным
Зялёнай жывою сцяной
Стаіць, маліцвеннасці поўны,
Ўрачыста, як на мшы святой.

Зацвіркала першая птушка,
І ветрык павеяў свяжэй.
Ружова-ядвабная стужка
Палае ярчэй і ярчэй.

Ляпей жабрачы лёс,
У рукі кій, за плечы торба;
Ляпей страха нябёс,
Бясконцы шлях і леры корба;

Ляпей чужыны золь,
Сцякаць ад чорнай працы потам;
Ляпей, не змогшы боль,
Сканаць самотнаму пад плотам, —

Але не лёс раба
З бязволля ўласнага й бяссілля;
Не гэтая жальба,
Не скутыя рабамі крыллі.

Хто волю верна сніць,
Працят лятункам аб вялікім,
Таго не спакусіць
Ні ўладай, ні дабром бязлікім.

І хай прысуд гняце
І нікнуць вербалозы ніца, —
Душы аб пекнаце
Непераможна-думных сніцца.

Ёсць боль затоенай тугі
У кволым паху звялых кветак,
Нібы ў канання час благі
Ім родны марыцца палетак.

Нібы шчэ вераць — вось дыхне
Паветра хваляю гаючай
І з хаты верне іх вясне,
І знаюць — згуба немінуча.

Людская жорсткая рука
Іх, далікатных, ў поўным квету,
Там, дзе прастор, палі, рака,
Сабрала рупна да букету.

І на маім стале зямлі
Краса, найвысшая аздоба,
Яны цвілі і адцвілі —
І тайнай іх была жалоба.

Ў самотнасць невясёлых дзён
Яны ўвівалі летуценні
І згадкі лёгкія, як сон,
Аб сонца радасным праменні.

І раніц звонкіх галасы,
І чуласць ветру незвычайна,
І хараство густой расы
Прачыстай валадалі тайнай.

І не дазнаў ніхто б яе,
Калі б не гэты пах смяротны,
Што дымам кадзіва ўстае,
Такі тужлівы і маркотны…

Я люблю густыя шумы,
Перагуд высокіх хвой.
Ў цень і ціш лясной задумы
Я люблю прыйсці вясной.

Спачываючы ад болю,
Ад няпраўды і маны,
Пазнаваць чужую волю,
Дыхаць пахам сасніны.

І, спусціўшыся лагчынай
У заросшы дол сыры,
Між бяроз, густой ляшчынай
Заблудзіцца ў гушчары.

Дзе таёмна, сцішна, змрочна,
Дзе вільготны мяккі мох,
Дзе ўзіраецца ставочна
Збуджаны Перапалох.

Насоўвае пушча

Магутнай зялёнай сцяной.
Ўваходжу у гушчу
Высока узняўшыхся хвой.

Павага й зацішша,

Прасветы ў павеці жывой.
І вецер калыша
Страмкіх верхавін галавой.

Салодка паверыць

Ў разложысты шум над табой
І, сцішаным, мераць
Пуціну павольнай ступой.

І слухаць бязмоўна

Чароўнасць трывожнай душой,
Грудзямі да поўна
Ўдыхаці стыхіі спакой.

Векавечны хмуры бор
Горда ўзносіцца высокі.
Моцна пахне хвояў смоль
Ад пякучай ліпня спёкі.

Сонцам спалены чабор
І густыя смягнуць травы,
Гарачынню з блізкіх поль
Тхне ў паветры нерухавым.

Ў небе яснасць і прастор,
Даль празрыста і бясхмара;
Мляўкасць, парнасць і бязволь,
Думкі вялыя ад жару…

Ах, знайсці б між дрэў ля гор
Ручаінкі бег самотны,
Супыніць бы смагі боль
І спачыць на ймху вільготным.