Владимир Жилка - Вершы

Маці-зямля радзіла іх
Ад першых пацалункаў сонца.
Між зёлак леташніх, сухіх
Яны ў бары ўзышлі ў старонцы.

Шумяць шторазу весялей
Над імі хвоі аб прадвесні,
І вецер штодня ласкавей
Іх песціць і пяе ім песні.

І хоць зімы відаць сляды,
Яшчэ марозіць часам ночкай,
Ды больш не страшаць халады.
І верыш мілым сінім вочкам;

І любы так бясконца мне
Яны, з усмешкай ціхай дзеці…
Пара іх, кволых, праміне,
Прайдуць яны, як ўсё на свеце.

Але ўжо мкне душа мая
У сіню даль, за пералескі,
І ў сэрцы ўсходзяць — чую я —
Тугі вяснянае пралескі.

Як малой ты хапала агонь,
І казала з трывогаю маці:
«Гэта жыжа, дзіцятка маё!»
Ты спяшалася ручкі прыняці.

А цяпер вось кахання агню
Аддаеш пачуццё ты і сілы,
А заўважыць хто гэта табе —
У адказ ты смяешся так міла…

Гэтых вочак ясны свет,
Постаць і аблічча —
Ах, зрабілі, што няслед:
Мучаць, вабяць, клічуць.

Як русалка, ўся яна
Пераменна, квола:
Вось зіяе, як вясна,
Раптам — невясёла.

Часам гутарку зачне
Ці пяе няспехам,
Потым гляне на мяне
І абдорыць смехам.

Яе ж погляд, яе смех…
Дзе ад іх мне дзецца?
Любіць сэрца… як на грэх,
Птушкай б'ецца ў клетцы.

Чую, кажа: не блажы,
Пакінь, міла, кпіны,
Калі любіш, дык скажы,
А не муч хлапчыны.

Чырванее заход ад марозу,
Пад нагамі парыпвае снег;
Быццам чорная думка, з пагрозай
Змрок паўзе, выглядае з-пад стрэх.
К ночы вецер падняўся у боры
І бушуе з канца у канец,
А на вокнах з'явіліся ўзоры…
Гэй, пара запаліць каганец!
Доўгі вечар зімовы, без меры,
Песням ветру ўважаць немага…
Слізкай гадзінай, вузкай і шэрай,
Аблягае ля сэрца туга…

Ёсць рукапісы, змест якіх сцярты, ледзь знаць,
Ці нат другі напісан сэнс бязбожна.
Іх палімпсестамі1 прынята здаўна зваць,
І першы іхні змысл пайме не кожны.

Краіна родная! Так сталася й з Табой.
Багацце й хараство твае прыроды
І прошласць слаўную змяшаў чужак з гразёй
І словы вывеў гідкія для зводу.

Але народны дух, разбіўшы мур турмы,
Здалеў вяковы бруд паганы змесці.
І з дзіўнай любасцю чытаем тое мы,
Што захавалася на палімпсесце.

Гасцём і мараю трывожнаю
Зляцеў да нас з-пад самых зор.
Краінай любаю разложнаю
Імкне, гудзе, шуміць віхор.

І не, не злы, але бушуючы,
Ў шалёным імпэце ўвесь ён,
Ваду азёр і рэк хвалюючы,
Пусціў па пушчах песню-звон.

Грыміць, гудзе ўсё недарэчнае,
Штораз віхор гучней, прудчэй.
Услухайся, паймі адвечнае —
І гімны вырвуцца з грудзей.

Пара, пара дазнацца, зверыцца
Сваіх магутных сонных сіл!
Адважны хто спыніць намерыцца
Размах жыцця і творчы пыл?..

Дзе йдзем? І дзе капцы канцовыя?
Дзе ходу нашаму мяжа?..
Ў адказ віхор пяе ўсё новае,
І лязіво блішчыць нажа!

Душа мая тужлівая —
Лілея між балот.
Яна ўзрасла, маўклівая,
Між багны сонных вод.

Ёй сніцца неба сіняе,
Дзе сонечна вясна,
І песняй салаўінаю
Атручана яна.

І нешта патаёмнае
Шапоча родна ціш,
І ў ночы цёмна-цёмныя
Чаруе зорна выш.

Наўкол жа ціна брудная,
І плесня, й гідкі пах,
Чыесь уздыхі трудныя,
Нуда і нейкі жах.

І штось незразумелае
Шуміць-пяе чарот,
Чаго не пойме белая
Лілея між балот.

Начыста змецены і вуліца й двары,
Ля ганка і варот паўбітыя бярозкі —
Сягоння Сёмуха, сягоння свята вёскі,
І весялейшае не знойдзецца пары.

Пагодны, ясны дзень. У полі і ў бары
Паветра хмельны пах, смяюцца сонца коскі,
А ў хаце бел абрус, падходны блін — дар Боскі
І шчасцем свецяцца мужычыя твары.

І веру радасна я болей, чым калі,
Ў вялікі лёс і шлях Радзімае зямлі:
Абуджаны народ быліц дазнае сказ —

Узрушыць як адзін пры свеце бліскавіцы.
Прыйдзі хутчэй! Я жду цябе, жаданы час.
Дай думам сёмушным і казкам дай здзяйсніцца.