Ніл Гілевіч - На высокім алтары

Пераксціўшыся, сцісну кавеньку
Дый падамся паціху далей.
I ні стогну, ні плачу, ні енку
Крыўда-роспач не вырве з грудзей.

Пра адно буду думаць са страхам,
Каб не ўбачыла тая, крый Бог,
Што сказала мне колісь: «Ты графам
Будзеш жыць без бяды і турбот».

1992

Варят ідзе праз людны пляц.
Спадобіў Бог вар'ята.
Глыбока ў сэрцы — скарга-плач,
А на абліччы — свята.

Глыбока ў сэрцы — золь імжы,
Гнятліва, непагодна.
А выгляд — быццам на душы
I лёгка, і свабодна.

У зрэнках многіх — злосць і страх,
Зайздрослівае штосьці,
Ну, а ў ягоных у вачах —
Ні зайздрасці, ні злосці.

Знаёмца-злыдня напаткаў
На ўскрайку тратуара —
Як дружбаку, руку надаў,
Сказаў: «Здароў, пачвара!»

I — на чырвоны светлафор,
Праз гулкую палосу,
Праз сто гудкоў — наперакор
Усім прысудам лёсу.

Яшчэ й смяецца, херувім!..
Гэй, фурманы ў калясках!
Прытармазіце перад ім,
Не збіце, калі ласка!

Не дайце здарыцца бядзе!..
Бо як яго не стане —
Хто ж тую песню вам складзе,
Што дна душы дастане?

1992

Над формай трэба мець уладу.
Таму й гляджу, каб быў мой верш,
Як хата, зрубленая «ў лапу»,
Дзе — ні вянца не разарвеш!

1992

З бубкі-бубачкі не вырастае песня,
Што ўздымае дух да паднябесся,
Вырастае — толькі і няйначай —
З кроплі-кропелькі крыві гарачай.

1992

Цяжка, ды мушу: падамся ў дарогу!
Збітыя рыфмы паклічу ў падмогу.

Збітыя рыфмы? Ну гэтак жа: «Збітыя!» —
Моршчацца крытыкі, людзі сярдзітыя.

Збітыя — нібы набойкі жалезныя
Ці ў пілігрыма кавенька з алешыны.

Збітыя рыфмы? I хто гэта выдумаў?
Пэўна, хто слову не рад самавітаму.

Рыфмы збываюцца ці не збываюцца,
Ззяюць ці гаснуць, але — не збіваюцца.

Так, як і «рыфма» зязюлі адвечная,
Так, як і сэрца ў грудзях чалавечае:

Б'ецца і б'ецца, але не збіваецца,
А — ці спыняецца, ці — разрываецца.

1992

Паэт — крыху вар'ят. Абавязкова!
Без гэтага паэзіі няма.
I не бярыся за пяро дарма,
Калі не здольны ашалець ад слова —

Ад раптам знойдзенага ў нетрах-сховах
Або ад вызваленага з ярма
Руцінных штампаў, без таўра-кляйма,—
Бы толькі што радзілася нанова.

Калі не чуеш ты яго такім —
Як полымя на ветры — трапяткім,
Бунтоўным, як віно, што дно ўзрывае,
Або гаючым, як вада жывая,—
Тады пакінь паэзію, пакінь.
Бог ад цябе твой дар яшчэ хавае.

1992

Вястун неспадзеўны — кляновы лісток
Ляжыць на далоні:
Ці позва на суд ці на шчасце квіток,
Мне Богам дароны?

Пра шчасце, як грэшніку ў пекле пра цуд,
Мне марыць запозна.
Напэўна, на страшны і праведны суд
Ад Бога мне позва.

Чаму ж бо, паведай, лісток-варажбіт,
Мне сэрца так цісне?
Чаму мае думы на ўвесь краявід,
Як хмары, навіслі?

Што тонкія жылкі-пражылкі твае
Вяшчаюць-варожаць?
Ці ласку, якая душу мне спаўе,
Ці стынь і варожасць?

Скажы ж, не таіся, калі сапраўды
Ты Божы пасланнік.
Чыесьці дарогі... Чыесьці сляды...
Чыесьці расстанні...

Гляджу-углядаюся ў рыскі-штрыхі,
Бы ў лёсу пісьмёны:
Чыесьці надзеі... Чыесьці грахі...
Чыесьці імёны...

Чыесьці тут лёсы, чыесьці... А дзе ж
Майго накановы?
Ці мне, на астатку, не ведаць іх лепш,
Лісточак кляновы?

1992

Уражанне: бытта ў глыбокай пячоры мы ўсе,
Ступаем і мацаем сцежку нагой з непрывычкі,
А хтосьці наперадзе полымца свечкі нясе,
Рукой затуліўшы яго язычок невялічкі;
Мы ўсе за ім сочым, і кожны кішэні трасе —
I жах абымае: ні ў кога ніводнай сярнічкі!..

1993

Добрыя людзі,
Ну будзьце ж вы добрымі!
Хіба не бачыце:
Я — па-за вамі.
Марна вы, марна.
Турботамі дробнымі
Сцежкі да сэрца майго
Пазаймалі.