Уладзімір Някляеў - Прошча

На той і на гэтай гары
Народы і правадыры.
Таму крапасныя муры
Ля той і ля гэтай гары.

I грукае ў браму герой
Пад той і пад гэтай гарой.
I страх пазірае з нары
3-пад той і з-пад гэтай гары.

2

На той і на гэтай гары
Спяваюць званы на зары.
Не спяць на зары званары
На той і на гэтай гары.

Да той і да гэтай гары
Данайцы прыносяць дары.
Гарматы маўчаць да пары
На той і на гэтай гары.

I не засланіцца гарой, -
Як крыкне званар званару!
Як грукне ў героя герой!
Як рушыць гара на гару!

***

Для мужчын няма прычын,
Каб маркоціцца...
Мы стаім з табой
Пад гарой, з якой
3 громам-грукатам
Камень коціцца.

Лёс - ні ўцяць
ні ўзяць.
Скалане?.. Міне?..
Да якой з табой
Нам стаяць пары -
Не табе гадаць
I не мне гадаць,
А гадаць гары
Разам з каменем.

***

Прабачаць дурню. I даруюць кату.
Ахвяры злічаць. Пабудуюць храм.
Ды не даруюць мне. Суседу. Брату.

За тыя сны, якія сняцца нам.
За казкі, што страшней за сны. За яву -
Жудзейшую за казкі і за сны.

Сусед і брат не ведаюць віны.
Нібы не мы, нібыта не яны -
Народ, што прамаўчаў сваю дзяржаву.

ТАТАЛЬНАСЦЬ

Аддаў загад - і выканаў загад.
Сам капітан. Сам пры сабе салдат.

Сам - строй. I сцяганосец сам. I сцяг.
Сам - левы фланг і цэнтр, і правы фланг.

Сам спераду і ззаду - за сабой
Правёў свой строй скрозь барабанны бой.

Адны - памер і рост. Адна вага.
Сам - і ланцуг, і звенні ланцуга.

Сам, як усе,
I ўсе, як сам, як ён...

Сам суд сабе i сам сабе закон,
Сам над сабой, салдатам, капiтан
I барабаншчык сам, i барабан,
Сам авангард i сам глыбокi тыл,
Сам - боты i на ботах прах i пыл…

БІЯГРАФІЯ

1930.
Пільнаваў і карпеў.
Даслужыўся-такі:
Партупеяй рыпеў.
Пасылаў "варанкі".

1931.
Як па ўсіх - па яго "чорны воран".
I пачуў ён прысуд, што вораг.

На праклённай зямлі Калымы,
За рыпучай сцяной барака
Быў глухі ён, сляпы, нямы -
Верны Сталіну, як сабака
Непадсуднаму гаспадару...

"Прызаві, правадыр, памру!
Вораг -
ворагу твайму горла
Хоць цынгою
перагрызу!.."
Словы ў песні: "арол наш горны" -
Друг зыначыў: "казёл наш горны..."

Ён крутнуў
пралетарскія
жорны -
I пазногцем правёў па лязу.

1953.
Адмялі дваццаць дзве зімы,
Дваццаць два адбылі гады.
На прамерзлай зямлі Калымы
Плакаў ён, да партрэта прыпаўшы...
Адпусцілі яго, сказаўшы:
"Вінаваты ва ўсім жыды".

1954.
Не шукаў ні сям'і, ні хаты.
Зноў служыў, пільнаваў, карпеў.
Нескарона пёркам рыпеў.
"Рып> ды "рып". Але тут дваццаты
З'езд - і выйшла, што вінаваты
Скрозь адзін правадыр...

"Вар'яты! -
Ён рашыў.- Болей веры няма".

1957.
Стала сніцца яму Калыма.
Ён служыў. Пільнаваў. Карпеў.
Пад пярынаю снег рыпеў.

Слова кожнае, кожны рух.
Стаў адчай спавіваць, як спрут.
I аднойчы з'явіўся друг,
Над якім ён звяршыў самасуд.

Ён уцяміць ніяк не мог:
Ці наяве яно, ці ў сне?..
На пярыну друг побач лёг,
На рыпучы калымскі снег.

Як калісьці, адзін адным
Прыхаваныя ад завей,
Абняліся яны,-
затым
Друг падняўся на Маўзалей
I народ
прывітаў кіўком...

Заняло ад крамолы дух!
"Ты арол наш..." - пракаркаў друг
Перарэзаным гарляком.

1964.
Ён не помніў, ці зведаў страх.
Апрытомнеў - на снезе кроў.

На партрэтах у двух кутах
Двое новых правадыроў.
Ён падумаў: "А што было?..".
Сплюшчыў вочы да чарнаты.

Павуцінне перавіло
Незанятыя два куты.

БАРАК

Хто паспеў зваряцець - звар'яцеў,
Хто прадацца хацеў - той прадаўся...

Свідаровіч Цімох дажывае жыццё ў Варкуце,
У бараку па вуліцы Праўды.

Я ў застольнай блазноце пытаюся:
- Слухай, Цімох,
Ты не мог звар'яцець ці прадацца?..

Свідаровіч Цімох сам сябе перапытвае: "Мог
ці не мог?.." -
што той Гамлет, прынц Дацкi.

Ён глядзіць скрозь мяне, скрозь барака глухую сцяну,
Да крайкоў налівае гарэлку ў зрудзелую шклянку.
Над баракам завея ляціць з даўніны ў даўніну -
I крычыць, і рагоча, шалёна спраўляючы п'янку.