Аркадзь Куляшоў - Хуткасць

А р ц ё м

Калі ласка!

К а л і н о ў с к і

Я не адзін прыйду. Мы цішыню
Парушыць можам.

А р ц ё м

Я не праганю.
К а л і н о ў с к і падаўся на лясную дарогу.
З супрацьлеглага боку спяшаецца М а р ы с ь к а .
У руках дажджавік. Задыхалася.
Убачыла Арцёма.

М а р ы с ь к а

Пайшоў?

А р ц ё м

Пайшоў.

М а р ы с ь к а

А я вось дажджавік
Нясу... Даўно пайшоў?

А р ц ё м

Нядаўна.

М а р ы с ь к а

Знік!..
О дзядзечка, як можаш, дагані!

А р ц ё м

Не даганю ўжо.

М а р ы с ь к а

Дзядзечка мой шчыры!
Не ён пайшоў — майго юнацтва дні.
Ix менш, чым пальчыкаў на пяцярні
Было... Чатыры дні... ўсяго чатыры...
Калі не ix, дык хоць яго вярні.
Я, дзядзечка, люблю яго, дурная.
Не вернецца... Яму я брыдкіх слоў
Нагаварыла.
(Марыська прыпадае да грудзей Арцёма. Плача.)

А р ц ё м

Сціхні. Раз такая
Бяда... То, можа, лепш, каб не прыйшоў.
З хаты на ганак выйшлі м у з ы к i.
Зайгралі запрашальны марш.
Немаведама адкуль пачалі збягацца x л а п ч у к i
і п а д л е т к і , сыходзяцца x л о п ц ы i дз я у ч а ты.
Паважна ўзышоў на падворак
жандарскі а ф і ц э р i салдат Г а ў р ы л а ў .
На нейкі момант музыкі пакінулі іграць.
Але тут жа, нібы не заўважыўшы няпрошаных гасцей,
хвацка ўрэзалі танец-песню «Каробушку».
Пад гэтую музыку, якая прыйшла здалёк
і, пэўна, не так даўно бытуе тут,
пайшлі танцаваць людзі.
Капітан заўважыў Марыську, што самотна стаіць каля
прасла.
Падышоў, запрасіў.
Усё гучней i гучней чуваць удары грому,
бліжэй i бліжэй насоўваецца хмара.
Вяселле танцуе «Каробушку».
Арцём Яцына
У хаце Яцыны. Гаспадар сядзіць на ўслоне,
побач з ім салдат Гаўрылаў.
За сталом жандарскі афіцэр.

К а п і т a н

Ты не марудзь лепш, падпішы наперу,
Праўдзівым патрабуе быць закон.

А р ц ё м

Не згодны я... «Мужыцкай праўды» ён
Нам не чытаў.

К а п i т а н

Чытаў. Я вам не веру.
Не забывайся, я не на гулянку
Сюды з'явіўся.

А р ц ё м

Знаю, не п'яны.

К а п i т а н

Гаўрылаў, выйдзі! Пасядзі на ганку!
(Салдат выходзіць.)
Не хочаш сведак? Мы цяпер адны.
Падпісвайся.

А р ц ё м

Не ўмею я.

К а п i т а н

Здарэнні
Былі й такія... Закапчу пятак
Над свечкаю... Пакінеш пальцаў знак
Пад дакументам.

А р ц ё м

Плямы на сумленні
Поп не даруе.

К а п i т а н

Крыжычак пастаў.
Царква даруе богаўгодны вышук.
Бяры пяро...
A р ц ё м
Баюся, каб той крыжык
Вялікім крыжам нада мной не стаў.

К а п i т а н

Хітруеш... На свае не хочаш плечы
Адказнасць браць. Ну што ж, ты не адзін
Быў на млыне... Былі браты... Дарэчы,
Вы прышлыя? Адкуль, з якіх мясцін
Вы збеглі? Ад каго?

А р ц ё м

Уласнай воляй
Мне i братам маім даў волю князь.
Ёсць грамата.

К а п i т а н

А часам не Юрась
Старжыцкі прыгразіў яму пістоляй?
Ці не былі i вы ў яго атрадзе?
Мне хтось казаў...

А р ц ё м

А пан i веры даў?

К а п i т а н

Падпісвай лепш, пакуль мінулых спраў
Не варухнуў я. То ў маёй уладзе.
Я ўжо дазнаўся: трыццаць год назад,
Тады, як быў разбіты ўшчэнт атрад
Старжыцкага, з'явіўся тут Яцына
Арцём з братамі...
A р ц ё м
Для таго прычына
Была ў нас.

К а п i т а н

Так. Я ж i кажу — была.
Гелена Ямант лесу вам дала
На хаты.

А р ц ё м

Мы за лес сплацілі працай.

К а п i т а н

Зямлю ў арэнду... Без рэкамендацый
Хіба? Адкуль такая дабрата?
Тут нешта ёсць... Я чуў, былі сябрамі
Гелена i Юрась.

А р ц ё м

Як у Хрыста
За пазухай, яна жыла за намі.
Мужык апошні хлеб свой аддае
За дабрату.

К а п i т а н

Шануючы яе,
Паверыў я. Не даў падзеям ходу,
Бунтаўшчыка не затрымаў дарма.
Зрабіў не на карысць вам, а на шкоду...
Памылка... Каліноўскага сама
Прагнала Ямант. Ты аб гэтым знаеш?
Горш, калі госць зноў прынясе лісткі...