Справа верша спосабам «калаж»
«Назначаны ці абраны?..»
«Вучоныя ў пашчы кратэра...»
«Адбыўся кангрэс наркаманаў...»
«Забілі меліяратара...»
«Народ не бярэ ні грама...»
«Камп'ютэр — ахвяра логікі...»
«Пайшло не жыццё, а крама:
Чарга і ў загс, і на могілкі...»
Стаю і з ветрам на пару
Перажоўваю тумбу з афішамі,
Смакую навіны... «Каспараў
Абышоў у прэтэнзіях Фішара...»
«Бабруйск — беларускі Гановер,
Ды толькі фартуна не бліснула...»
«Збіраўся ўзарваць Кагановіч
Сабор Васіля Дабраіснага…»
Размаху было аж замнога:
«Байкальская, магістральная»,—
Што ні лозунг — веку дарога,
Што ні грудзі — плошча астральная:
Не падняць аберуч мундзіра...
«Мерзлаты застойныя прáледні…»
«Можа, праўду шукаць у Сібіры,
Дзе шукаў ледзь не кожны праведнік?
«Пашукайце, што побач страчана,—
Ці не лепей паехаць у Лепель?..»
«Перадаць ці прадаць нашу спадчыну?..» —
Гвалт народжаных у кураслепе...
«Лішні клас для роднае мовы...»
І «з народа» вокліч нязгоды:
«Нам было і таго дастаткова...»
«О народ, не дастойны свабоды» —
Гэта кліча тэатр на прэм'еру...
А ў канцы паласы — як падскрэбышы:
Жыццяпіс Дэбюсі, і Дэбіша
Верш да славы грукае ў дзверы...
Шар зямны да вачэй абклеены:
У навінах — як дошка аб'яў.
Словы, словы — нібы з канвеера...
А навокал — вецер гуляў...
Вецер шумеў,
Бо гаварыць не ўмеў...
У суседнім стагоддзі,
Як у суседняй кватэры,
Нехта замуж выходзіць,
Нехта ломіцца ў дзверы.
Нехта бомбу рыхтуе
Пад залатую карэту...—
Бачу ўсё я і чую,—
Толькі ў кірунку «рэтра».
Ды бунтуе цікаўнасць:
А што пад шыльдай «футурум»?
Да суседа на каву —
Уніз ці на верхатуру?
Як мне з тою кватэрай,
Як жа мне з тым суседам,
Што з невядомай эры
Прыйдзе за намі следам?..
Пуста, глуха, бязлюдна...
Грукаю ў дзверы: «Зямеля!..»
Ні гуку... Спяць непрабудна?
Ці нарадзіцца не ўспелі?
Ці там у бога парада:
Як слана генерыраваць з мухі?
Ці там «сусветны парадак»
Пасля атамнай завірухі?..
Зоркі неба гайдалі
Тужлівым, няроўным святлом,
Хтосьці клікаў удалеч —
Узляцець над будзённасці тлом.
Я наважваў узняцца,
А думы цяжкія гнялі:
Хочаш чыстым застацца
Над брудам пакутнай зямлі?
Быць святым i шчаслівым
І песню багоў разумець,
Над чарнобыльскай нівай
Анёльскім крылом зіхацець?
Над нікчэмнаю тратай
Умалотнага звону славес,
Над бяссонніцай бюракрата:
Каб ніхто ў яго крэсла не ўлез?
У Парыж ці ў Кентукі
Ляцець па вясёлы нектар?
Мець — заброснены тукам —
Уежны i ўлежны навар?
Стаць глухім і не чуць храпаты
Смех бяссілля, свінец пагроз
Над сасоннікам Курапатаў,
Што з касцей чалавечых прарос?
Стаць сляпым і не бачыць
Запалыя грудзі магіл,
Дзе двухногія з хваткай сабачай
У бязвіннай крыві чырванілі сцягі?..
Стаць беспамятным монстрам,
Па гісторыі перціся ўброд,
На бязмоўнасці востраў
Пасяліць свой адвечны народ?
Адарвацца ад Начы,
Што згубіла свае берагі,
І над кнігавак плачам
Рабіць пераможна кругі?..
...Хтосьці ўзлёт абяцае
І зорнай абводзіць рукой
Абярэжнасці круг: са святымі айцамі
Зямнымі — упакой і высокі спакой...
Толькі гэткага лёсу
Не даруе мне маці-зямля...
Вы прабачце, нябёсы,
Я свой рай адсвяткую пасля...
Чужыя згублены шляхі,
Пайшлі, нібы вада ў сухі,
Пустыняй спражаны пясок;
Свае — заваламі гадоў —
Сцяжынцы кволай, без слядоў,
Ляглі на горла — папярок.
З глыбінь сусвету да мяне
Прыходзіць гэта слова,
Дзе ўсё былое прамільгне,
Як сутнасці аснова,
Дзе ўсё, што будзе праз вякі,
Перад вачыма стане,
І незнаёмы дзень з рукі
Узлятае як пытанне...
Усё зліецца ў слове тым,—
І хто мяне ўратуе
Ад несмяротнай нематы,
Як бачу зорку тую?
Я ўсім гатоў ахвяраваць,
У вечнасці пытаю:
Як слова тое мне назваць? —
Адзін сусвет і знае...
НОЧ НАД ТОМІКАМ МАРЫНЫ ЦВЯТАЕВАЙ
На душу цяжкай цемрай абрынуты,
Лёд на ўсходзе неба адтайвае,
Нібы верш, пракрычаны Марынаю,—
О зямля мая, зорка расстайная,
Адлятаючы, забяры мяне,
Не пакінь з той заклятаю тайнаю —
З той лясною, траўнай, звярынаю,
Пракрычанай з пятлі Марынаю,
Не пачутай i растаптанаю...
Адступіся, мой Змей Гарынавіч,
Дай прайсці, дзе зоркі злятаюцца
З лёсам — д'ябальскай віктарынаю...
О планета, грэшная тайнаю...
Світае...
Святая...
Цвятаева...
Штодня паміраць на шпагах радкоў
Правінцыяльным акторам
І ўваскрасаць на заборах вякоў
Надпісамі рыфматвораў,
Бяздомна плыць у бяздумны флінт
На трыумфальнай мачце
Ці з перфакарт квантаваць лабірынт,—
Я не змагу... Прабачце...
Не быць і смычком пры лірычнай струне
І одапісцам сезонным...
Бо зараз не сэрца ў грудзях у мяне —
Чарнобыля зона.
Быт — ён упарты, як бык,
Ілбом у сцяну ўвапрэцца,—
Глядзіш, і застыў, і абвык,
І некуды болей падзецца.
А маеш чатыры сцяны,
То можаш мяняць раз за разам,
І пойдуць штомесяц яны
Па крузе, як месяца фазы...
Паўзе аднастайнасці воз,
Уласным гарбом прыдбаны:
На службе ёсць бос, і дома ёсць бос,
І трэці — з блакітным экранам.
Ні спрэчак былых — хто лявей, хто правей,
Ні слёз, ні эмоцый адмоўных.
І ўжо галасісты былы салавей
Спявае табе галаслоўна.
Прачнецца душа,— як сабака, праз глуш
На пятую квадру галосіць.
А месяц нязменна, як верны муж,—
То лысы, то раганосец...
Смерць не бывае завочнай
І ананімнай таксама,—
Прыходзіць штодня і штоночы
Па адрасе, без тэлеграмы.
Прыходзіць яна раптоўна,
Прыходзіць пакутна і доўга.
Мы ўсе сустрэцца гатовы —
Вось толькі калі, невядома.
І ў тым паратунак... А сёння
Мы самі дзень назначаем —
То «грыбам», то «парасонам»
Мы воблік яе велічаем.
Разлічана ўсё, і антэны
У абдымках трымаюць нервовых
І нас, як акцёраў на сцэне,
І думкі пашы, і словы...
Аб тым, што стрэслася ўчора,
Каму ты раскажаш, камп'ютэр,
Калі ў нішто ператворыш
І пас, і смерць, і пакуты...
У позірку мутным дысплея
Перамогам якім адбівацда,
Калі на руінах датлее
Апошняя з цывілізацый...
І плёнам якім выхваляцца,
Якім трыумфам свяціцца,
Апошняе будзе вар'яцтва —
Апошняя з інквізіцый.
Жахнуцца вякі-панятыя,
Як заўтра згараць шляхі ў
І паміраць будуць тыя,
Хто сёння не нарадзіўся.
зор даспелых
дагараюць
гронкі
Млечным Шляхам
адлятае
журавоў касмічных
клін
нібы кнігу вечнасці
старонку за старонкай
смерць гартае
векі дамавін
сейбіт-бог
бяднейшы
і намнога
бога
неспатольнага жніўца
поўныя сусекі
зерня злога
і дарога
без пачатку
і канца
толькі крык мой быў
нібыта крылы
і ўзнімаў
над тым жніўём мяне
каб пабачыць мог я
ж. што магілы
той хто нарадзіўся
не міне
На шляхах апошніх сустрэч
Ідзе — за плячыма з ношкаю
Свет пусты, не топлена печ,
І вокны забіты дошкамі.
З роты,
той пяхотнай,
той смяротнай,
Моўчкі адыходзяць па адным.
І плыве над шляхам незваротным
Сівізна, як аблачынак дым,—
Тых?
не васільковых —
выбуховых,
Тых,
парахавых,
як смерці ўздых...
Аблачынак —
песень жаўруковых
Як ратунак:
мёртвым ад жывых.
Дзе вы, песні жніўныя?
Хто вас адвячоркамі
Панясе над ніваю?..
...Дрэмле выспа чорная...
Крыж да крыжа горнецца,
Ды не ступіць кроку...
А над ёю — горасны
Камень адзінокі.
Дзе другі — не ведала
І не будзе ведаць
Дзеўкай аўдавелая
Песенніца Вера.
Дзесьці ён у Прусіі,
А яна ў магіле...
Замуж не прымусілі
І не ўгаварылі —
Ні сваты, ні маці —
Колькі ні стараліся...
Звекавала ў хаце
Птушкаю параненай...
А было, а помніцца —
Песні жніўным вечарам,
Што ішлі над поўняю
Па сцяжынцы Верынай.
Ой, дадому, жнейкі,
Бо заспее раніца...
...На грудок маленькі
Неба апіраецца...
Дзе вы, песні жніўныя?
Адышла апошняя...
Лісцейка тужлівае —
Палявою поштаю...
Ды сівы равеснік
Той далёкай песні
Іншым разам збочыць,
Як ніхто не сочыць.
Скажа нерасталае,
Быццам абыякава:
— Дзеўкай адспявала —
Бабаю адплакала...
Спіць душа, і думак алавяных
Воз на голях восеньскіх заграз...
Дзе вы, лёгкай радасці паляны,
І якое сонца грэе вас?
За якім схаваўся даляглядам
Сумны клін апошніх журавоў?
Паглядзець памкнуся — а прысады
Голлем шлегануць: «Ідзі дамоў...»
Голы вецер свісне: — Ты не вельмі
Давярайся восені ў жыцці:
Хоць і ўсё дазволена — ды нельга,
Хоць адкрыта ўсё — ды не ўзляціш...
Воля тут, як спелая рабіна:
Хустка ёсць, ды нечага абуць,—
Не ўцячы ад налеці драздзінай:
Кроплі-ягады крывавыя дзяўбуць...
Абмакрэлым, незямным цяжарам
Цягнуць хмары шэрую нуду...
Хутка ўдараць белыя пажары,
Полымем сцюдзёным загудуць...
Калі спрэчкі заходзяць,
Які будзе заўтрашні дзень,
Я кажу пры пагодзе:
— Такі, як у добрых людзей.
Я за тое, каб жыў у хаце
Хлебны водар і душы лячыў,
Каб спявала над люлькаю маці,
А не роў транзістар-айчым...
Каб уласныя дзеці
Зналі ў твар уласных бацькоў,
Каб у нас, а не дзесьці
Судзілі пажадлівых халасцякоў.
Каб і духам, не толькі целам,
Мы ў спорце майстрамі былі,
Каб унук мой не бег звар'яцела
Забіваць галы за рублі...
Я за тое, каб сорам,
Нарэшце, даняў гандляроў,
Каб не плакалі хорам,
Што ўчора жылі — будзь здароў!..
Каб прыроду і чалавека
Не раздвойваў прагрэсу клін,
Каб да вусця, вольныя, рэкі,
А не ўверх, пад канвоем, цяклі.
Каб ад холаду май не бегаў
Пазычаць у снежня кажух,
А каб Новы год быў ca снегам
І ад нудных дажджоў не глух.
Я за тое, каб вораг
З пацалункамі заўтра не лез,—
Хай ён там застаецца — ва ўчора:
Злая сіла — на цёмны лес...
І каб дзверы замкоў не зналі,
А замкі не шукалі дзвярэй,
Каб мы ўсе хоць крышачку сталі,
Хоць на кроплю, шчырэй і дабрэй.
Самалёт убірае шасі —
Ногі ў круглых, гумовых красоўках.
Турбінная сіла, нясі
Да сфер недасяжна высокіх...
Як бог, як сусвету ўладар —
Любуюся ў ілюмінатар:
То вёска праскоча між хмар
І ўсцяж баразны — араты,
То працы людское гады,
Цывілізацый гены,
Спрасованыя ў гарады,
Мільгнуць пад крылом імгненна,—
Ляціць і ляціць шар зямны...
І там недзе я — маленькі —
Далёка, яшчэ да вайны,
Валюся, збіваю каленкі —
Але ў захапленні бягу
За самалётам па лузе...
І ніяк дагнаць не магу,
І ніколі назад не вярнуся...
Фантазій бог і помыслаў высокіх
Спусціўся з неба, а лясы далі
Развагі сілу і гаючым сокам
Маёй душы крыніцу налілі.
З палёў жытнёвых — шырыня, i воля,
І хлебадайнай працы неспакой,
З лугоў — касьбы вясёлае раздолле,
А з песняю — сустрэўся над ракой...
Тады скажыце мне: з якой нагоды
Мяне хрысцілі тут валадаром?
Я сын, я сэнс, я дух жывы прыроды.
Астатняе — вучонасці сіндром.
Плылі, плылі гусанькі
Ціхаю вадою,
Чарадою гусценькай,
Гукаючы долю.
З песенькай чаротнаю
Бегла над затокай
Курачка балотная
Юнаю літоўкай —
Доўгія i стрункія
Стракацелі ножкі,
Мох-вядун карункамі
Высцілаў дарожкі..,
Бегла-падлятала,
Як па сухадоле,
Бегла-падрастала,
Карацеў падолік.
Гуска-беларуска,
Ліцвінка-чарацінка —
У вачах дзічынка,
У нагах чарцінка...
Вы куды схаваліся,
Вы куды сплылі ўсе?..
...Моўчкі ў шэрай далечы
Цень ракі імгліўся...
І пятак збіты,
За рубель нажыты,
З веліччу пыхлівай
Ехаў, нібы з мліва,—
Па дарозе пыльнай
На сухой кабыле...
Дзеці сонца, вады і зямлі...
Што мы ў спадчыну ваша ўзялі:
Цеплыню, каб усіх абагрэць?
Глыбіню, каб душой не мялець?
Хлебадайнасць, каб шчодрымі быць
І галодных усіх накарміць?..
Дзеці сонца, вады і зямлі...
Вашы мы, а да вас ці дайшлі?..
Генадзю Бураўкіну
Читать дальше