Васіль Зуёнак - Лета трывожных дажджоў

З душою наросцеж, хапком, напавер
Ты ўзводзіў вышынную хату:
На шыі з пятлёй трыццаць сёмы паверх
Вісеў над падмуркам трыццатым.

«Дзе вашы магілы, бацькі і дзяды?» —
У жвір, як у памяць,— лапата:
Дарог абарваных шукаюць сляды
Нашчадкі твае ў Курапатах.

Няўмольна твой лёс паўтарае віткі,
Ды вочы твае з надзеяй
З-пад хлебаробскай мазольнай рукі
Насустрач сынам паглядзелі.

Ты жыцьмеш, мой краю: не ўсе паляглі
Пад сосны — хто ў крамным, хто ў зрэбным...
Ты выжыць павінен, бо з гэткай зямлі
Ўзнімаюцца зоркі на неба.

ДАЛОНІ

Далоні — рэчышчы траншэяў,
Далоні — баразён цуркі...
Гляджу на вас — і век цішэе,
І мазалі бягуць з рукі:
Інтэлігенты ў пакаленні —
Другім ці трэцім — што ад нас,
Якое возьмеце памкненне,
Які адкрыецца вам час,—
Ці той, што мы клянём,— застойны,
Дзе гераізм, як гераін,—
Прэзідыумны i застольны,
Дзе ўжо не верыць бацьку сын...
Ці век прыдумаеце новы —
3 крутой камп'ютэрнай душой?..
Я веру ў розум адмысловы
І ў спрыт, засведчаны Ляўшой...
Адно прашу — не забівайце
Жывых азёр, крыніц і рэк,
На даланях сваіх чытайце
Аповесць з назвай «Чалавек».
Свой лес чытайце несмяротны
У гэтых лініях жывых,
Пакуль прырода незваротна
На згубу не скрыжуе іх.
Яе катоўнікаў імёны
Я знаю,— рукі бачыў я:
Па локці — у крыві зялёнай.
Ды не крычу: — Віна чыя?!
Бо знаю: і маёй — даволі,
І я не збоку прастаяў
У барацьбе — з табою, поле,
З табою, луг, рака мая...
Ляціць хімічная пагоня,
А я, банкрутны валадар,
Я ўсцешан, як прырода сёння
Ў мае атрутныя далоні
Хавае свой пакутны твар.

КАНВЕЕР...

«Назначаны ці абраны?..»
«Вучоныя ў пашчы кратэра...»
«Адбыўся кангрэс наркаманаў...»
«Забілі меліяратара...»

«Народ не бярэ ні грама...»
«Камп'ютэр — ахвяра логікі...»
«Пайшло не жыццё, а крама:
Чарга і ў загс, і на могілкі...»

Стаю і з ветрам на пару
Перажоўваю тумбу з афішамі,
Смакую навіны... «Каспараў
Абышоў у прэтэнзіях Фішара...»

«Бабруйск — беларускі Гановер,
Ды толькі фартуна не бліснула...»
«Збіраўся ўзарваць Кагановіч
Сабор Васіля Дабраіснага…»

Размаху было аж замнога:
«Байкальская, магістральная»,—
Што ні лозунг — веку дарога,
Што ні грудзі — плошча астральная:

Не падняць аберуч мундзіра...
«Мерзлаты застойныя прáледні…»
«Можа, праўду шукаць у Сібіры,
Дзе шукаў ледзь не кожны праведнік?

«Пашукайце, што побач страчана,—
Ці не лепей паехаць у Лепель?..»
«Перадаць ці прадаць нашу спадчыну?..» —
Гвалт народжаных у кураслепе...

«Лішні клас для роднае мовы...»
І «з народа» вокліч нязгоды:
«Нам было і таго дастаткова...»

«О народ, не дастойны свабоды» —

Гэта кліча тэатр на прэм'еру...
А ў канцы паласы — як падскрэбышы:
Жыццяпіс Дэбюсі, і Дэбіша
Верш да славы грукае ў дзверы...

Шар зямны да вачэй абклеены:
У навінах — як дошка аб'яў.
Словы, словы — нібы з канвеера...
А навокал — вецер гуляў...

Вецер шумеў,
Бо гаварыць не ўмеў...

* * *

У суседнім стагоддзі,
Як у суседняй кватэры,
Нехта замуж выходзіць,
Нехта ломіцца ў дзверы.

Нехта бомбу рыхтуе
Пад залатую карэту...—
Бачу ўсё я і чую,—
Толькі ў кірунку «рэтра».
Ды бунтуе цікаўнасць:
А што пад шыльдай «футурум»?
Да суседа на каву —
Уніз ці на верхатуру?

Як мне з тою кватэрай,
Як жа мне з тым суседам,
Што з невядомай эры
Прыйдзе за намі следам?..
Пуста, глуха, бязлюдна...
Грукаю ў дзверы: «Зямеля!..»
Ні гуку... Спяць непрабудна?
Ці нарадзіцца не ўспелі?

Ці там у бога парада:
Як слана генерыраваць з мухі?
Ці там «сусветны парадак»
Пасля атамнай завірухі?..

* * *

Зоркі неба гайдалі
Тужлівым, няроўным святлом,
Хтосьці клікаў удалеч —
Узляцець над будзённасці тлом.
Я наважваў узняцца,
А думы цяжкія гнялі:
Хочаш чыстым застацца
Над брудам пакутнай зямлі?
Быць святым i шчаслівым
І песню багоў разумець,
Над чарнобыльскай нівай
Анёльскім крылом зіхацець?
Над нікчэмнаю тратай
Умалотнага звону славес,
Над бяссонніцай бюракрата:
Каб ніхто ў яго крэсла не ўлез?
У Парыж ці ў Кентукі
Ляцець па вясёлы нектар?
Мець — заброснены тукам —
Уежны i ўлежны навар?
Стаць глухім і не чуць храпаты
Смех бяссілля, свінец пагроз
Над сасоннікам Курапатаў,
Што з касцей чалавечых прарос?
Стаць сляпым і не бачыць
Запалыя грудзі магіл,
Дзе двухногія з хваткай сабачай
У бязвіннай крыві чырванілі сцягі?..
Стаць беспамятным монстрам,
Па гісторыі перціся ўброд,
На бязмоўнасці востраў
Пасяліць свой адвечны народ?
Адарвацца ад Начы,
Што згубіла свае берагі,
І над кнігавак плачам
Рабіць пераможна кругі?..
...Хтосьці ўзлёт абяцае
І зорнай абводзіць рукой
Абярэжнасці круг: са святымі айцамі
Зямнымі — упакой і высокі спакой...
Толькі гэткага лёсу
Не даруе мне маці-зямля...
Вы прабачце, нябёсы,
Я свой рай адсвяткую пасля...