Чорны (стукаючы абломкам па саганку)
Зноў, на вырай, зноў, на жніва,
Толькі спрытна, толькі жыва!
Ўлева, ўправа, ўправа, ўлева —
Па наспелыя пасевы.
Відмы расплятаюцца, кожнае бярэ за вяроўку — між галавой і рукамі — звязанага свайго таварыша і ў парадку, ў якім прыйшлі, сходзяць з ганка пад звон Чорнага грашыма.
Відмы
Па наспелыя пасевы —
Ўлева, ўправа, ўправа, ўлева.
Толькі спрытна, толькі жыва,
Гэй, на вырай, гэй, на жніва!
Чорны свішча. З'яўляецца і забірае саганок з грашыма той самы чалавек, што яго і прынёс.
Сам (усхапіўшыся з месца)
Што за дзіва, што за сіла
Зноў круціла, зноў муціла?..
Скавытала і свістала,
Як бы путам аплятала, —
Ні то ў яве, ні спрасоння…
Што за ночка мне сягоння?!
Было цёмна, як у вуллі, —
Хоць бы ў вока пальцам ткнулі, —
А тут відна ў гэтых грудах,
Хоць лічы іголкі ўсюды.
(Углядаецца ў той бок, скуль б'е большы бляск.)
Што я бачу?.. Ці ж быць можа?
Гэта ж вёска!.. Божа!.. Божа!..
Жонка… дзіцё, бацька… матка…
Ах ты, хатка, мая хатка!
(Як шалёны, злятае з тапаром з ганка.)
Чорны
Заслона
Досвітак. Непадалёку ад пажару. Пасяродку стаіць дзікая груша. Валяецца колькі галавешак. Далей — трохі ўправа — пачынаецца палаючая вёска: з некаторых хат засталіся ўжо толькі печы ды каміны, а па баках ляжыць асмалеўшае бярвенне. Пажар падбіраецца пад другі канец вёскі. Калі-нікалі ўзрываецца вецер і даносіць снапы іскраў. Чуваць гул полымя і людскіх галасоў.
І-ы пагарэлец (цягнучы лаву)
Скуль і як яно ўзялося?
3 чыёй хаты занялося?..
Сплю, як толькі спяць уночы,
Чую, лезе дым у вочы;
Усхапіўся, паглядаю:
Мора полымя гуляе;
Сам не знаю, ў што ўчапіцца…
Ну, за лаву — прыгадзіцца.
(Ідзе далей.)
2-і пагарэлец (з андаракам і каптаном бабскім)
…Мы з сваёй яшчэ не спалі:
Дзіцянятка калыхалі…
Раптам — відна… Я у дзверы,
Ды не ў дзверы, а ў кут змерыў.
Сяк-так выскачыў за хатку…
Бачу, косіць ад пачатку
Агонь вёску, як памора;
Зноў я ў хатку… ах ты, гора!
Сам не знаеш, што ўхапіці;
Крычу жонцы: бяры дзіце!
Сам хапаю сёе-тое…
Чуць з душою, чуць з душою…
3-і пагарэлец (з матком і шпулькамі)
Я так крэпка сплю на печы:
Ажно тут — штурхель у плечы!
Глядзь: аж нехта качаргою
Мяне цягне, як дугою.
Ўжо ўстаю, ужо буджуся,
Злазіць з печы ўжо лаўчуся…
Бух аб землю, як сноп жыта,
Проста бокам аб карыта!..
Хтось крычыць: барджэй жа, тата!..
Ломяць, цягнуць усё з хаты…
Я — хвацель маток і шпулькі…
(Глядзіць за пазуху.)
Ну, а люлька… няма люлькі.
Дзяўчынка (з хлопчыкам, меншым ад сябе; абое ў адных зрэбных кашулях)
Як маланкай, пайшла хатка,
Чаравічкі і апратка.
Хлопчык (праз слёзы, разглядаючыся)
А дзе ж татка? а дзе мама?
Дзяўчынка
Ціха, братка: я таксама
Вось з табою іх шукаю,
Дзе ж падзеліся — не знаю.
Ў гэты бок няслі кадушку.
Хлопчык
Падсадзі — сарву я грушку;
Хачу вельмі піць і есці.
Дзяўчынка (падсаджвае хлопчыка, з павагай)
Вось уздумаў грушы трэсці.
Тутка гэткае няшчасце,—
Не дзівота і прапасці.
А ён, бач, з сваёй ядою!
Хлопчык (саскочыў і грызе сарваную дзічку)
Дзяўчынка
Не лезь толькі ў вочы з плачам:
Татку, мамку недзе ўбачым.
Хлопчык (з радасцю адбягаючы з дзяўчынкай)
Недзе знойдзем, недзе ўбачым!
1-я кабета (цягнучы саху, заплакаўшыся)
Што за ночка! што за ночка!
Не пакінуў і ламочка!
Як сярпом, зжынае, голе…
А стары прост сходзіць з поля,
Галаву саўсім губляе —
Сам не знае, што хватае;
Читать дальше