Наталья Арсеньева - Пад сінім небам

— „Гэй вы, людцы, людзі неразумныя,
Лукі вы навошта панацягвалі,
Стрэлы вы навошта слалі ў возера,
Усіх забілі дзетак маіх дробненкіх,
Ім, лябёдкам белым, узялі жыцьцё?
Будзьце-ж вы, людцы, навекі прокляты,
Прокляты за сэрцайка каменнае,
Шчасьця вам ня знаці супакойнага,
Птушак як пабачыце, — успомніце:
Будзе вам хацецца іх губіці, біць,
Будзе вам хацецца, як яны, лятаць…
А і хто яшчэ на гэтым возеры
Лебядзя заб’е — ці так, ці з умыслу,
Лебядзя заб’е ці каляной стралой,
Ці так скруціць шыю яму белую, —
Хто заб’е, той сам памрэ у возеры:
Ня губі, злы, жыцьця лебядзінага!“

Так сказаўшы, выплыў цар сярэдзінай,
Выплыў, паабтрос ён пёркі белыя,
Узмахнуў крыламі лебядзінымі,
Пахаваўся ў чыстым сінім возеры.
Выйдзе ён, як людзюхны зьвядуцца ўсе,
Выйдзе ён з-пад возера глыбокага,
Узмахне крыламі бела-белымі,
Прызаве жанок сваіх лябёдачак
Са дзяцьмі малымі, лебядзёнкамі,
Будуць над людзямі яны суд судзіць,
Суд-судзіць над імі і адказ прасіць…»

Так казала Алёнка-залётніца,
Да князёвых ласкаў ахвотніца,
За руку яго трымаючы,
3 рукі стрэльбу вынімаючы.
Апусьціўся князь, усьмяхаючыся,
Па траве-мурагу раскідаючыся,
Мо’ паверыўшы казцы, мо’ так, бо любіў, —
Маладую лябёдку ён, князь, не забіў.
Эх, ня вецер каліначку ў полі ламаў, —
Князь Алёнку туліў да сябе, абнімаў,
Не хмяліначка ля кіёчка завівалася, —
Алёнка да любога княза схілялася,
А ўжо сонейка ў небе нізка было,
За горы-гарыстыя спаці ішло…

А і хочацца Данілцы спаці,
Цяжка з лаўкі дубовае ўстаці,
А і хочацца, і ня хочацца,
Думкі рэчкаю быстрай коцяцца,
Як паехаў князь на тым тыдні ў лес,
За ласём ішоў, у гушчар улез,
Ад зары скакаў між густых сасон,
Ад капытаў гул нёсься ўдаль, як стогн,
А і езьдзіў князь ды пакрыківаў,
Сваіх верных слугаў пакліківаў.
А за іх усьлед разам йшлі псары,
3 ім, Данілаю маладым, ўгары.
На Данілцы быў дарагі каптан,
Паяс шоўкавы жамчугом заткан,
Шапка новая, сабаліная,
На ёй пёрка сакалінае,
3-пад яе кудры падалі русыя,
Бровы хмэрылісь нешта густыя,
Углядаліся ўдаль вочы сьмелыя,
Як дзьве зоркі далёкія, белыя…

Ня віхор ляціць і асінкі гнець,
Лятучы праз лес, на бярозы дзьмець,
Гэтак скача Даніла праз старыя пні,
А і скача ён на сваім кані…

Ўсё сьвятлее лес, радзей рад сасон…
3 вараным канём на паляне ён…
Ня чуваць сабак, ня гудуць псары,
Бор стары, глухі, як усе бары,
Па бакох кусты маладых ляшчын,
А над імі сплёт векавых галін…

Стаў Даніла, аглядаецца,
У сьляды свае ўзіраецца.

Конь пад ім дрыжыць, капытамі б’е,
У халодны цень, пад кусты заве…
Пад кустамі сьцежачка ўецца,
Тою сьцежкай Даніла імкнецца.
Аб суччо сасон абарваў паяс,
Сходзіць сонейка, ўжо няраньні час,
А Даніла ўсё скача па сьцежачцы,
Ўсё скача, аглядаецца,
У сьляды свае ўзіраецца..

Толькі што гэта за возера ляжыць,
Што за сіняе, прыгожае блішчыць?
Берагі ў яго зялёныя,
Асакою кругом абнясёныя,
Спавітыя чаротам-гаротнікам,
Да нярадасных казкаў ахвотнікам,
Пасярэдзіне лебядзі плаваюць,
Ваду крыльлямі б’юць лебядзінымі,
За сьнягі храшчэнскія бялейшымі,
За росы купальскія чысьцейшымі.

Даніла да возера на кані пад’яжджзе,
Як на той бок праехаць, шукае…
Бачыць чорную грэблю ля млыну,
Бачыць кола праз дрэваў тканіну,
Пена густа з-пад кола нясецца…
Далей хата… дым стужкаю ўецца…

Пад’яжджае Даніла, аглядаецца,
У ваду, у млын узіраецца…

Ня дрыжыць зямля, калі гром грыміць,
Не гарыць зара, калі сонца сьпіць,
А дрыжыць душа маладзецкая,
А іграець кроў удалецкая:

Ля самой вады, дзе з тугі-нуды,
Асака стаіць і глядзіць туды,
Дзе на цёмным дне вадзянік ляжыць,
На сырым пяску, ўвесь у ціне, сьпіць,
Ля самой вады… сядзіць князь, а з ім
Млынара дачка… Праз лісьцё вярбін
Зіхаціць паяс, што як жар гарыць,
Відаць новую сукню князёвую,
Відаць шапку яго атласовую
Ды з аздобаю жамчуговую,
Відаць князевы боты казловыя,
Чуваць князевы словы вяселыя…

Не хмяліначка ля кіёчка завіваецца, —
Не чароцінка над возерам схіляецца,
Не, дачка млыныра усьмяхаецца,
Да князёвых грудзёў пахіляецца,
За пагожы дзянёк прыгажэйшая,
За сонейка ў небе сьвятлейшая…
3-пад павекаў прымкнёных гараць, блішчаць
Яе вочы, дзьве зоркі зялёныя,
Кравяныя каралі на шыі вісяць…
Цела, сонцам і лесам ўспаёнае,
Да вады, як чароцінка, клоніцца,
А як склоніцца, — пераломіцца…