Наталья Арсеньева - Пад сінім небам

I нясьмелыя, смутныя словы
Непакояць, трывожаць душу.
Ціха ў клясе, бо ціхую мову
Абарвалі таполі сваю.

I ўзноў нудна так, нудна, халодна,
Неяк цемна і ціха зусім.
Імжыць дождж, а ў вакно аднатонна
Ясакор лісьцем б’ецца сухім.

Ёсьць ночы белыя, ёсьць цёмныя, глухія.
Ёсьць гаманлівыя — і ёсьць зусім ціхія.
Іх — больш за ўсё люблю зь лядзяным зьзяньнем зор,
што на шаўкох нябёс празрысты ткуць узор.
Люблю за супакой, хоць сонны, а чароўны,
люблю за сіні змрок, за смутак невыслоўны,
што на душы ляжыць, калі сяджу адна
і ў шыбіню гляджу нябёсную бяз дна…

Ёсьць думкі сьветлыя, ёсьць чорныя, благія,
ёсьць думкі, як і ноч, зусім-зусім ціхія.
Іх — больш за ўсё люблю, з манлівасьцяй надзей,
з усім, што лекам тут зямной душы людзей.
Люблю за цішыню дзіўную ў сэрцы, тую,
зь якою я нідзе й ніколі не сумую,
за тое, што гарыць ізь імі дух, расьце
і кажа жыць ня так, як тут жывуць усе!

Я люблю песьні ветра у полі
I вясёлых сьняжынак гульню,
Калі ў хаце ня хочацца болей
Мучыць думкамі душу сваю.

Я люблю выйсьці ў час, калі хмары
Дагараць, калі захад загас,
Калі цені агорнуць абшары
I зьмярканьня зімовага час…

Ў вёсцы ціха — ўсё сьнегам адзета,
Ў белай рызе рабіны стаяць.
Ў вокнах зоркі чырвоныя сьветла
Тут і там, загарэўшысь, дрыжаць.

Засыпаючы сад каля школкі,
То баржджэй, то паціху ізноў
Пылам сыплюцца лёгкім іголкі
Зь неабсяжных нябесных палёў.

Густа, густа лятуць яны, йрвуцца,
Мчацца зь ветрам у белы прастор,
То — рассыплюцца, ў вольхах саб’юцца,
То — хаваюць агеньчыкі зор…

Ўсё зьмяшалася ў полі, здаецца,
Віхор круціцца, б’ецца, пяе.
Мо змагаецца з кім, мо сьмяецца?
Мо хавае надзеі свае?

Лес, дзе хвойкі, сасонка ў сасонку,
Ў ясны дзень вырасталі сьцяной, —
Мглы агорнуты белай пялёнкан,
Мглы, што неба зьмяшала зь зямлёй.

I ўсю ноч у бялеючым полі
Карагоды сьняжынкі вядуць,
То баюкаюць песьняй аб долі,
То хаўтурныя гімны пяюць.

Ціха з шэрых нябёс белы падае сьнег,
А учора сьмяялась вясна,
Сонца першыя косы так сьветлы былі,
Усьміхаючысь, хмаркі ў блакіце плылі,
I ласкаў, і звадзіў гэты сьмех.

Вецер — той нават дыхаў у твары вясной,
Ўжо чарнела дзе-недзе зямля,
Ўсюды з грукатам срэбным плылі ручаі,
Ты памёр, не прыждаўшы чароўнай вясны,
Сьпі жа з чыстай, спакойнай душой.

Тут, на шумнай зямлі, ты і жыў, і цярпеў,
Ты народ свой гаротны кахаў,
Ты да мэты ішоў без пуці, без дарог,
Працаваў, не шкадуючы сіл, пакуль мог,
Не прыждаўшы вясны, дагарэў.

Дагарэў… але сьветлая памяць твая
Не разьвеецца лёгка, як дым.
Не забудуцца простыя словы твае,
I, як сына найлепшага, прыме цябе
Беларусі пакутнай зямля.

Ой вы, казкі, казкі-чары!
Із надзённаьсцяй зударыць
вас — і трэскі палятуць!
Каб ня вы, ці мала ўбогіх,
нехлямяг, у паўдарогі
пазрывалі б каліту,
завярнулі, не дапялі,
патапіліся б у жалі,
зьвягай сьцятыя, зьляглі?
А пад вашаю атрутай
хоць навомірг скінеш путы,
ўбачыш казку й на зямлі!

Дрэмле багна… На балота
ўжо кладзецца пазалота,
зырка чыркае ваду —
месяц гэта ўзьняў павекі,
на бары зірнуў, на рэкі,
на дуброваў чараду.
Там, дзе згрудзіліся ў змроку
вербалоз, трысьцё, асокі,
качкі б’юцца на начлег,
млын ляжыць, як воз паловы,
і вачмі сьляпымі ловіць
тую зорку, што сьпялей.
Млын — ня млын… Страхі — нізваньня,
ветругі зьмялі, ня сяньня
учарнеў, прыгнуўся зруб,
і даўно здубела кола,
ўжо ня сноўдае наўкола,
каб надраць на кашу круп.
Ды ня сьпяць у сенцах сьцені:
ўночы ў поўню хтосьці пеніць
пену ў заставе сухім,
нехта іскры ў цемры крэсіць
і рагоча ў цёмным лесе,
насыпаючы мяхі…
Ды ня годзе, на заходзе
ўлетку, ў лётным карагодзе
ймкнуць туды русалкі — піць,
а напіўшыся удосыць,
чэшуць хмель зялёны косаў,
аж, як шоўк той, зарыпіць…
Ноч насоўваецца з бору,
жабы рыпу ўтораць хорам,
гостра тхне багіньне, тхля…
I тады вось тамка зводы,
здані, страхі з-пад калодаў
выпаўзаюць спакваля!
Кажаны тапыраць вушы:
ці ня рой шуміць дзе мушы,
крылаў стрымліваюць гон,
совы вухкаюць панура
зь вершалінаў дрэваў бурых
на загубу, на праклён…
Там, апоўначы бяззорнай
вадзянік вылазіць чорны,
бруха мокрае скрабе
і рукой сьлізкой, зялёнай
вее жвір на хлеб надзённы
вадзянісе і сабе.
Там… сам сьлівень, у кароне
залатой на сьлізкай скроні
з багны, скрут у скрут, паўзе,
спорнік зьмеем прамяністым
зносіць грошы ды маністы,
знае сховы, балазе.
Там лясун ідзе у скокі
зь лесавіцай крутабокай,
векавечны маладзён!
Маладзік там ведзьмы сочаць,
зельле йрвуць па роснай ночы,
чорны, злы, атрутны плен…
Ды, калі пявун гарласты
прапяе у вёсцы, — шастаць
у бары сьціхае ўсё.
Ціха зноў… I толькі зоры
гладзь балотную сузораць
ды калышыцца трысьцё.