Наталья Арсеньева - Пад сінім небам

Ці ня вецер над грэбляй галосіць?
Не вярбіны йрвуць з плачам валосьсе?
Не, спраўляе вясельле ля млыну
вадзянік, бярэ з рэчкі дзяўчыну.

Ледзь брыла маладая, схудзелым
белым тварам у цемру глядзела,
вусны сінія шчытна сьціскала,
пальцы ломячы, нешта шукала…
Пышны йшоў малады, пасьміхаўся,
да свае маладой пахінаўся,
сам вялікі, няскладны, цыбаты,
з барадою зялёнай, калматай…
Не сваты маладых запівалі,
як спрадвеку дзяды наказалі, —
заручылі бяда іх і гора,
не запуснай нядзеляй, а ўчора.
Не баяркі сяброўку ўбіралі,
распляталі касу русу кралі —
распляталі касу рыбкі-плоткі,
павымаўшы шаўковыя ўплёткі.
Не браты тыя ўплёты хавалі —
акунькі іх па дне расьцягалі.
Не радня маладую дарыла —
хвалі ў вочы сыпнулі ёй жвірам.
Не ў царкве маладых павянчалі —
на дне віру вянцы ім трымалі
не баяры у жычках ды ў ботах,
а гнілыя карчы над балотам.
Не маліліся поп ды зь дзякамі —
здані-вербы шасьцелі сукамі,
на налоі ня сьвечкі гарэлі,
а трухля балацяная з прэляй.
Не гулі ім дуда, ні цымбалы —
ветругі голым вецьцем шургалі,
ня йшлі ў скокі з хлапцамі дзяўчаты —
вадзянік адзін тупаў калматы.
Ой жа ж тупаў, дзікі, рагатлівы,
абымаўся з сваёй чарнабрывай!
А яна… А яна галасіла,
каравай свой сьлязіма расіла:
— Зашумі, лес, зялёна дуброва,
уздымецеся, ветры буйныя,
залятайце да роднага таткі,
залятайце да роднай матулі.
Уставай, уставай, татка родны,
ды вынось абраз, родная маці,
бласлаўляйце дачушкі вясельле,
ой, дзіўное вясельле гуляці!
Не шуміць лес, зялёна дуброўка,
не ўздымаюцца буйныя ветры,
не ўстаюць, не, ня йдуць татка з мамкай
бласлаўляці дачку на вясельле.
Ой, сасонка мая баравая,
ой, галоўка мая палавая!
Была маткай мне ночка глухая,
родным таткам быў сплаканы ветах,
выпраўлялі мяне браты-ветры,
галасілі па мне сёстры-зоры.
Ой, і моцна ж званы там нам гралі,
ой, і зырка ж нам сьвечкі міргалі,
ой, прыгожа ж папы нам сьпявалі,
калі хвалі мяне спавівалі,
толькі ж я, ой, матуля, матуля,
ні званоў тых ня чула, ні гуляў…

Ці ня вецер над грэбляй галосіць?
Не лаза йрве із плачам валосьсе?
Не, спраўляе вясельле ля млыну
вадзянік, бярэ з рэчкі дзяўчыну.
Вераб’іная ж ноч над вадою
аер тузае, ледзьве устоіць,
разьлівае счарнелае срэбра
хваль па кола струхлелага рэбрах,
ды яно у пясчаных сувоях
супачыла, даўно нежывое…

Заплятаюць зоры белыя вузоры
У бяздоньні неба… Ціша… цішыня…
Поўныя пакуты стромкіх хвояў хоры
Гімн сьпяваюць ночы… Ціша… цішыня…

Не шумяць галіны маладой асіны
Аб адвечных страхах, векавой жудзе,
Толькі у лагчыне, дзе туман лёг сіні,
Часам ночны вецер глуха загудзе.

Ўслухайся у словы ветравае мовы,
Ўслухайся у шэпты хвояў маладых:
Многа казкаў дзіўных, песьняў пераліўных
Чуткаю душою зразумеў бы ў іх…

— Тут былі калісьці, — зварухнуўшы лісьці,
Пачынае вецер, — не лясы-палі.
Над ракою дзесьці, год таму ўжо дзьвесьце,
Між высокіх жытаў вёскі заляглі.

Там, у нізкай хатцы, жыў хлапец пры матцы,
Сам прыгожы, сьветлы — нібы дзень вясной,
А пяяў так звонка, што аж чула сонка,
Голас меў жаўронка, птушкі палявой.

Чуць сьвітае ранкам, а у полі Янка
Ўжо ідзе за плугам і папар арэ…
Паліць сонца з вышы, ўсё замрэ — ня дыша,
А яму і люба, толькі йдзе, пяе.

Ўвечары да хаты цягнецца араты
Адпачыць на сене ці пад кажухом,
А Янук гуляе, дзеўкі забаўляе,
Песьні ім сьпявае недзе за сялом.

Посьле, ноччу, ў поле пад лісьцё таполі
Прывядзе ён коні, сядзе на зямлі,
Коней даглядае, месячык вітае,
Дзівіцца і лічыць зорныя вагні…

Часта ў Божым моры ірваліся зоры,
Як збліжалась восень, маці горкіх мар.
Ўніз яны зьляталі, гасьлі, прападалі
У бяздоньнях неба між калматых хмар.

Кажуць, што ня зоркі, ангелаў пацёркі
Ў восеньскую ночку сыплюцца дажджом:
Гэта лятавіцы, злыя чараўніцы
На зямлю зьлятаюць, ой, не за дабром!

Зоры ёсьць такія — ясныя, ціхія…
Душы праклятыя там жывуць, чуваць…
I за крыўду гэту да сканчэньня сьвету
Пакляліся мсьціцца — людцаў чараваць.

Спрыкрыцца праклятай жыці незанятай,
Засумуе часам — зоркаю зьляціць.
Скінецца дзяўчынай і брыдзе пуцінай
Грэх па людзях сеяць, хлапчукоў звадзіць.