Якуб Колас: Песьні-жальбы

Сыплюцца кроплі часта і дробна
Ў сьцены, у вокны бубняць.
Смутна іх песьня, плачу падобна,
Смутку ж ніяк не суняць.

Скора ў полі забушуе,
Песьню сівер запяе,
Ўсе дарожкі зараўнуе,
Гурбы сьнегу нанясе.

Ўсё зьмяшаецца ў тумане,
Ў белым попеле сьнягоў.
Сумна вецер плакаць стане
Над будынкам мужыкоў.

Я ж люблю той сьвіст у полі,
Як вакол усё дрыжыць —
На спатканьне песьням волі
Дух мой рвецца і ляціць.

Пуста ў лузе. Толькі стогі
Парыжэўшыя стаяць
Ды шпакі каля дарогі
Цэлы дзень адно крычаць.

Грэчка зжата. Гола ў полі.
Жыта зьвезена даўно.
Толькі плаваюць на волі
Кучы хмар, як валакно.

Дожджык сее беспрастанку;
Вецер сьвішча так, як зьвер…
Колькі лужын каля ганку!
А гразі, гразі цяпер!..

Ссохлі травы, ўсё павяла.
Слоць, плюхота, холад, цьма.
Эх, скарэй бы закрывала
Зямлю чорную зіма!

Белым сьнегам замятае
Вецер чорныя палі,
Нібы вопратку ўзьдзявае
Шыр прасторная зямлі.

Мяккі сьнег лятае пухам,
I канца яму няма,
I нясе сярдзітым духам,
Дзікім сіверам зіма.

Зачыняйце шчыльна хату,
Каб ня дзьмулі халады,
На вакно пляціце мату,
Каб ня клаў мароз сьляды.

Даставайце з вышак сані —
Гайда сьцежкі праціраць
I па белым акіяне
Ўдоўж і ўпоперак гуляць!

Ды кладзіце рукавіцы —
Дзе з марозам жартаваць!
Рады белай мы зіміцы,
Рады зь ёю ваяваць.

Гэй вы, коні, гэй, малыя!
Што заснулі? Весялей!
Гэй, у скочку, залатыя!
Варушыцеся жывей!

Пташкі ў лесе шчабяталі,
Стукаў дзяцел і жаўна,
I пра шчасьце нам казалі,
I ў душы была вясна…

А ў вясёлы вечар мая
Салавей ў гаі сьвістаў…
Ой, пара ты залатая!
Хто цябе не ўспамінаў?

А у небе, сінім полі,
Безь сьляда, за край зямлі,
Як бы думкі сьветлай долі,
Хмаркі белыя плылі.

Нам пра шчасьце ўсё казала
На зары юначых дзён.
Дзе ты, шчасьце, дзе прапала?
Дзе твой радасны палон?

Вясна, вясна
Жаданая!
Ты прыйдзеш зноў,
Ты вернешся!

Вясёлы сьпеў,
Прыветлівы
Вады ў руччах
Пачуецца.

Ачнецца гай
I зь песьнямі
Ў зялёны ліст
Адзенецца.

Напоўніць лес
Птушыны сьвіст,
Травою луг
Акрыецца.

А з полудня
З маланкаю
Хмурыначка
Націсьнецца,

I першы гром,
Як музыка,
Таемна так
Пракоціцца.

Зямелька ўся
Ўскалышацца,
Дажджом яна
Абмыецца.

Ў прыродзе ўсё
Народзіцца,
I маладосьць
Ёй вернецца.

Ды толькі мне
Ня вернешся,
Ня вернешся
Ты, моладасьць,

Вясна, вясна
Жаданая!
Ты вернешся,
Ты вернешся!

Я ня знаю сам, браточкі,
Чаму мне так мілы
Буры, плач асеньняй ночкі,
Сьпеў яе пастылы,

Лесу гоман, гуд нястройны,
Шум лазы ў балоце,
Баязьлівы, неспакойны
Шолах у чароце.

Я ня знаю, чым мне дораг
Від палёў благенькіх,
Нудны клік у родных горах,
Вербак рад крывенькіх.

Маё сэрца, маё вока
Цягне хвоя тая,
Што у лузе адзінока
Сохне-умірае;

Жаралісты дуб высокі,
Колісь поўны сілы;
I той крыжык адзінокі,
Вартаўнік магілы,

Дзе так сумна ветры веюць,
Точаць дол пясчаны,
Дзе чыесьці косьці тлеюць,
Чыйсьці прах схаваны…

Я ня знаю, я ня знаю,
Чым я так прыкуты
Да тваіх, мой родны краю,
Вобразаў пакуты!

Між узгоркаў над ракою
Выглядае сіратою
Наша беднае сяло.
Убраў стрэхі мох калматы,
Набок скрыўленыя хаты,
Як бы ў дол яно ўвайшло.

I зьліліся ў плех будынкі,
Ў шыбы ўсаджаны лучынкі
Ці анучак цэлы жмут.
Спарахнела наша школа,
Згніў паркан увесь наўкола —
Школка горбіцца, як склюд.

Збоку вербачкі крывыя,
Бы кабецінкі старыя,
Нуднай кучкаю стаяць.
Нёман ногі ім змывае,
Вецер голькі іх люляе,
Лісьці жаласна шумяць.

На прыгорку ў аддаленьні
Насып, крушнямі каменьне,
Смутна крыжыкі стаяць.
А ўнізе пад іх нагамі,
Спаласканыя сьлязамі,
Косьці родныя ляжаць.