Янка Купала - Шляхам жыцьця

Паміж пустак, балот беларускай зямлі,
На ўзбярэжжы ракі шумнацечнай
Дрэмле памятка дзен, што ў нябыт [2] У нябыт — у забыццё. уцяклі, —
Ўдзірванелы [3] Удзірванелы — пакрыты дзірваном, густа зарослы травою. курган векавечны.

Дуб галлё распусціў каранасты над ім.
Сухазелле у грудзі ўпілося;
Вецер стогне над ім уздыханнем глухім, —
Аб мінуўшчыне ў жальбах галосе.

На купалле там птушка садзіцца, пяе,
У піліпаўку [4] Піліпаўка — час зімою, калі пачынаюцца моцныя маразы, завеі. воўк нема вые;
Сонца днём распускае там косы свае,
Ночкай зоры глядзяць залатыя.

Хмары неба ўсцілалі мо тысячу раз,
Перуны білі з краю да краю, —
Ён стаіць — гэта памяць людская, паказ…
Толькі гутарка ходзіць такая.

На гары на крутой, на абвітай ракой,
Лет назад таму сотня ці болей,
Белы хорам стаяў, недаступнай сцяной
Грозна, думна [5] Думна — горда. глядзеў на прыволле.

У нагах у яго рассцілаўся абшар [6] Абшар — прастор.
Хвоек гонкіх і пахані чорнай,
Сонных вёсак шары [7] Сонных вёсак шары — нерухомыя цені нібы паснуўшых вёсак. , хат амшалых [8] Амшалых — пакрытых мохам. , як мар,
Хат з сям'ёй душ падданых, пакорных.

Князь у хораме жыў, слаўны свету ўсяму,
Недаступны і грозны, як хорам;
Хто хацеў, не хацеў — біў наклоны яму,
Спуску, ласкі не знаў непакорам.

Зневажаў, катаваў ён з дружынай сваёй;
Стражы князевы — ў полі і дома,
Толькі модлы [9] Модлы — малітвы. раслі небу ў сэрцах людзей,
І пракляцце расло пакрыёма [10] Пакрыёма — употай. .

Раз бяседа [11] Бяседа — застолле. вялікая ў князя была:
На пасад дачку княжну садзілі [12] Садзіць на пасад — выдаваць замуж. :
За сталом він заморскіх крыніца цякла,
Бегла музыка ўкруг на паўмілі.

На вяселле-разгул наплыло, як на сход,
Госці знатных зусюль, за паўсвету,
Гэткай гучнай бяседы не номніў народ,
Гэткіх скарбаў, брыльянтаў [13] Брыльянт — каштоўны камень. , саетаў [14] Саета — багатае адзенне з атласу і шоўку. !..

Дзень, другі ўжо грымела у князя гульня,
І музыкі, і чаркі звінелі;
Выдумлялі забаў новых кожнага дня;
Што хацелі — ўсяго госці мелі.

Ажно трэцяга дня князь прыдумаў адну
Для дружыны пацеху-забаву:
Загадаў ён пазваць гусляра [15] Гусляр — чалавек, які іграе на гуслях, музычным інструменце. -старыну,
Гусляра з яго ведамай славай.

Акалічны народ гуслі знаў гусляра;
Песня-дума за сэрца хапала;
Вакол гэтай думы дудара-званара
Казак дзіўных злажылась нямала.

Кажуць, толькі як выйдзе і ўдарыць як ён
Па струнах з неадступнаю песняй, —
Сон злятае з павек, болю цішыцца стогн,
Не шумяць ясакары [16] Ясакар — таполя. , чарэсні;

Пушча-лес не шуміць, белка, лось не бяжыць,
Салавей-птушка ў той час сціхае;
Паміж вольхаў рака, як штодзень, не бурліць,
Паплаўкі рыба-плотка хавае.

Прытаіцца да моху русалка, лясун,
Каня [17] Каня — балотная чайка, крык якой нагадвае гукі піць-піць-піць. вечнага «піць» не заводзіць:
Пад звон-песню жывучых гусляравых струн
Для ўсіх папараць-кветка ўзыходзіць.

Прывяла гусляра з яго ніўных сяліб
Дворня князева ў хорам багаты:
Пасадзіла на ганку, між клёнаў і ліп,
На цагляным парозе магната [18] Магнат — памешчык, буйны землеўладальнік. .

Невыдумная світка [19] Світка — вопратка, пашытая з даматканага сукна. — убор на плячах,
Барада, як снег белы — такая,
Незвычайны агонь у задумных вачах,
На каленях ляглі гуслі-баі.

Водзіць пальцам худым па сталёвых струнах,
К песні-музыцы ладзіцца, строе;
Водклік б'ецца ад струн па сцюдзеных сцянах,
Заміраючы ў сховах пакояў.

Вось настроіў, навёў тон у струнах як след,
Не зірнуўшы на гулі ні разу,
І сядзіць гэты сумны, як лунь [20] Лунь — ястраб-мышалоў, у якога белае (светла-шэрае) апярэнне. , белы дзед,
І чакае ад князя прыказу.

— Што ж маўчыш ты, гусляр, ніў, лясоў песнябай,
Славай хат маіх подданых слаўны?!
Нам сягоння зайграй, нам сваіх песень дай, —
Князь умее плаціць незвычайна!